Ξενάγηση και ομιλίες σε μεταπτυχιακούς φοιτητές του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας

Την Τετάρτη 13 και την Πέμπτη 14 Δεκεμβρίου, στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού, το Τμήμα Συντήρησης υποδέχθηκε φοιτητές του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Αρχαιολογία Πεδίου και Υλικός Πολιτισμός» του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στο πλαίσιο του σεμιναριακού μαθήματος με τίτλο «Θέματα βυζαντινής αρχαιολογίας Ι: Βυζαντινες εικόνες, τέχνη, τεχνική και τεχνολογία«, του ακαδ. έτους 2023-2024 πραγματοποιήθαν ξενάγηση και κύκλος ομιλιών. Συμμετείχαν οι: Μαρία Βασιλάκη, Στέργιος Στασινόπουλος, Ιωάννης Βαραλής, Στεφανία Χλουβεράκη, Αλεξάνδρα Καλλιγά, Λένια Φαρμακαλίδου και Βασίλης Πασχάλης.

 

Διαδρομές εικόνων 17ος – 19ος αι. | Routes of Icons 17th – 19th c.

Η έκθεση διερευνά την ποικιλομορφία των εικόνων που διακινούνταν στον ορθόδοξο ελληνικό χώρο από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, μέσα από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη. Μια ιδιαίτερη ενότητα της έκθεσης παρουσιάζει τα νέα τεχνικά στοιχεία που προέκυψαν από το συνεχιζόμενο ερευνητικό πρόγραμμα ERC RICONTRANS, δίνοντας στο κοινό τη δυνατότητα να προσεγγίσει τα έργα μέσα από το στερομικροσκόπιο. Η έκθεση είναι μέρος του έργου RICONTRANS, το οποίο έχει λάβει χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) στο πλαίσιο του προγράμματος έρευνας και καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ορίζοντας 2020 βάσει συμφωνίας επιχορήγησης με αριθμό 818791.

The exhibition explores the iconographic, stylistic and technical diversity of icons that circulated in the Greek Orthodox space between the 17th and 19th centuries, sourcing material from the collections of the Benaki Museum. A special section of the exhibition presents new technical data that emerged from the ongoing ERC RICONTRANS research project, granting the public unique in-depth access to selected works through the stereomicroscope. This exhibition is part of RICONTRANS project, which has received funding from the European Research Council (ERC) under the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme (grant agreement No 818791).

ΠΕΙΡΑΙΩΣ 138, 08/12/2022 – 05/02/2023

Συντήρηση Κινέζικου βάζου | Conservation of Chinese vase

Η Συντήρηση του Κινέζικου Αντικειμένου του Φεβρουαρίου.

Το έτος 2017 ήταν αφιερωμένο στις πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ Ελλάδας και Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει εκθέματα κινεζικής τέχνης σε μία ειδικά σχεδιασμένη προθήκη, ένα για κάθε μήνα. Για το Φεβρουάριο εκτίθεται ένα αγγείο από πορσελάνη με λευκή εφυάλωση και επικάλυψη σκούρας καστανής λάκας ένθετης με εγχάρακτα κομμάτια σεντεφιού (μάργαρου) και μεταλλικών στοιχείων που σχηματίζουν τοπίο με λίμνη, νησιά, περίπτερο, βάρκα, μπαμπού και μορφές ανδρών. Κίνα, επαρχία Jiangxi, πόλη Jingdezhen. Δυναστεία Qing, 18ος αι. μ.Χ. Δωρεά Γεωργίου Ευμορφόπουλου.

Η τεχνολογία του αγγείου είναι εξαιρετικά σπάνια, ως προς την ένθεση σεντεφιού σε μαύρη λάκκα, πάνω σε επιφάνεια πορσελάνης. Οι τεχνολογικές πρωτοτυπίες σε συνδυασμό με τον περιβαλλοντικό παράγοντα και τη γήρανση των υλικών, συντέλεσαν στην αποκόλληση και απολέπιση της λάκας. Εντονότερη αποκόλληση του διακοσμητικού στρώματος λάκας από την επιφάνεια της πορσελάνης, εντοπίστηκε κυρίως στο χείλος και στη βάση του αγγείου. Το αντικείμενο παρουσίαζε έντονη επικάθιση ρύπων, κατά το παρελθόν η επιφάνεια της λάκας είχε επικαλυφθεί με οργανικό βερνίκι πιθανότατα κοπαλίου. Το βερνίκι παρουσίαζε έντονη φωτοχημική αλλοίωση με αποτέλεσμα τη μεταβολή της ανακλαστική ικανότητας και του χρώματος του.

Η συντήρηση του αντικειμένου επέβαλε τη μελέτη της τεχνολογίας του, έτσι ώστε να κατανοηθεί ο μηχανισμός διάβρωσης, όπου συντέλεσε στην αποδυνάμωση της συνοχής της διακοσμητικής επιφάνειας με τον φορέα του αγγείου.

Η μελέτη μικροτομών στο πολωτικό μικροσκόπιο ανέδειξε την στρωματογραφία της διακοσμητικής επιφάνειας. Στην επιφάνεια της πορσελάνης έχει αρχικά εφαρμοστεί στρώμα προετοιμασίας γύψου με συνδετικό υλικό τη λάκα, το στρώμα αυτό ήταν άκαμπτο και αδιάβροχο. Πάνω σε αυτήν την προετοιμασία, παρατηρήθηκαν τρία κύρια στρώματα διαφορετικής κοκκομετρίας όπου αποδίδουν το σώμα της καφέ/μαύρης λάκας. Τα δύο επάλληλα στρώματα μαύρου χρώματος είναι παρόμοιας σύστασης αλλά διαφοροποιούνται ως προς την κοκκομετρία. Πάνω στο στρώμα μικρότερης κοκκομετρίας εφαρμόζονται τα ένθετα διακοσμητικά στοιχεία όπως (σεντέφι και μεταλλικά ελάσματα). Η τελευταία επίστρωση είναι από άχρωμο στρώμα λάκας, που πλαισιώνει και σταθεροποιεί τα ένθετα στοιχεία και προσδίδει λάμψη στην επιφάνεια κατόπιν διαδικασίας στίλβωσης.

Για τη σταθεροποίηση του αντικειμένου κρίθηκε αναγκαία η τοπική στερέωση και συγκόλληση των αποκολλημένων τμημάτων λάκας. Κατόπιν βιβλιογραφικής έρευνας και εφαρμογή πιλοτικών δοκιμών, επιλέχτηκε η καταλληλότερη μέθοδος συντήρησης. Η στερέωση και σταθεροποίηση των αποκολλημένων τμημάτων επιτεύχθηκε με την εφαρμογή Paraloid B72 20% σε ακετόνη (ακρυλικού πολυμερούς), η ενεργοποίηση της ρητίνης και συγκόλληση των αποκολλήσεων έγινε μετά από 24 ώρες με θερμαινόμενη σπάτουλα. Ο καθαρισμός της επιφάνειας έγινε με εμποτισμένη μπατονέτα σε διάλυμα απιονισμένου νερού με ουδέτερο σαπούνι Vulpex 5%, η πλήρης αφαίρεση των υπολειμμάτων του διαλύματος έγινε με αιθανόλη 100%. Για τη διατήρηση της ιστορικής αξίας της επέμβασης το βερνίκι δεν αφαιρέθηκε πλήρως αλλά διατηρήθηκε ένα λεπτό ενιαίο στρώμα που δεν επηρεάζει αισθητικά την επιφάνεια της λάκας.

https://www.benaki.gr/index.php?option=com_events&view=event&id=5579&Itemid=163&lang=el

 

The Conservation of the Chinese Object of February

The year 2017 was dedicated to cultural exchanges between Greece and the People’s Republic of China. The Benaki Museum exhibits artifacts from its collection of Chinese art in a specially-commissioned showcase, one for each month.

Porcelain vase with white glaze and dark brown lacquer coating inlaid with incised pieces of mother-of-pearl and metallic elements forming lakeside landscape with islands, a pavilion, a boat, bamboo groves and figures of men. China, Jiangxi province, Jingdezhen. Qing dynasty, AD 18th c. Donated by George Eumorfopoulos.

The use of mother-of-pearl and metal inlays into black lacquer are extremely rare on porcelain artifacts. Such experimentations with various materials and after natural ageing the lacquer layer developed flaking from porcelain substrate. Examination of micro section of lacquer revealed that the decoration layer was laid on ground preparation and the lacquer layers were consisting by three different granulometry levels. On past treatment a historical varnish (copal) applied on the surface of the lacquer which has been photochemical oxidized by ageing.

The stabilization of the deterioration mechanism could be achieved with conservation treatment. For the consolidation of the lacquer’s flacking was used Paraloid B72 20% in acetone, the consolidant was energised by heated spatula. The surface dirt, residues and part of the oxidized varnish were removed by the chemical cleaning (by cotton swabs moisturised with distilled water and 5% vulpex). An aesthetical accepted patina layer of copal varnish was preserved for historical reasons.

https://www.benaki.gr/index.php?option=com_events&view=event&type=&id=5580&Itemid=559&lang=en

 

 

Θρησκευτική Τέχνη από την Ρωσία στην Ελλάδα | Religious Art from Russia to Greece

Η παρουσία και διάδοση των ρωσικών θρησκευτικών έργων στις ελληνικές κοινότητες και τα εκκλησιαστικά κέντρα ερμηνεύεται μέσα από ένα σύνθετο πλέγμα επαφών που διαπερνούσε όλη τη διαστρωμάτωση των δύο κοινωνιών, από τον τσάρο και τα επίσημα διπλωματικά δώρα, έως τις ζητείες των ελληνικών μοναστηριών στη Ρωσία και τη δραστηριότητα Ελλήνων και Ρώσων εμπόρων. Η έκθεση παρουσιάζει τις ποικίλες όψεις του φαινομένου, εστιάζοντας στην κίνηση των έργων και την ενσωμάτωσή τους σε ένα καινούργιο εθνοθρησκευτικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Διερευνώνται οι ιδιαίτερες διαδρομές τους και οι ποικίλες μορφές υποδοχής και υιοθέτησης τους στον ελληνικό χώρο αλλά και θέματα χρονολόγησης των ρωσικών έργων και απόδοσής τους σε εργαστήρια. Το Τμήμα Συντήρησης ανέλαβε την ανάρτηση των έργων στον εκθεσιακό χώρο.

https://benaki.gr/index.php?option=com_events&view=event&type=0&id=5390&Itemid=163&lang=el

The wide distribution of Russian religious artworks in the Greek communities and religious centers was achieved through a composite nexus that penetrated the whole stratification of both societies. Starting from the Tsar and the exchange of formal diplomatic gifts to the zeteai, petitions for financial support addressed by the Greek monasteries to the Russian orthodox, as well as the trading activity of Greek and Russian merchants. The exhibition will shed light to the various aspects of the phenomenon, focusing on the movement of objects and their reception by and integration in a new ethnic, religious and cultural environment. The various paths and diverse forms of reception and adoption in the Greek world will be explored, as well as issues of dating of the Russian artworks and attribution to Russian workshops. Exhibition installation by The Benaki Museum conservation department.

https://benaki.gr/index.php?option=com_events&view=event&type=&id=5395&Itemid=559&lang=en

 

Παναγία Βρεφοκρατούσα | Virgin holding the Christ Child

Η τρίπτυχη εικόνα έχει κεντρικό θέμα την Παναγία Βρεφοκρατούσα «Ρόδο το Αμάραντο», ενώ τα δύο φύλλα φέρουν εσωτερικά παραστάσεις του Ιωάννη Χρυσοστόμου και του Αγίου Γεωργίου το αριστερό και του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Δημητρίου το δεξί. Οι εξωτερικές όψεις στις πόρτες διακοσμούνται με χοντροκόκκινο χρώμα και με παράσταση των συμβόλων του μαρτυρίου του Χριστού. Η εικόνα είναι ζωγραφισμένη με την τεχνική της αυγοτέμπερας, σε λεπτή προετοιμασία γύψου με ζωική κόλλα, πάνω σε ξύλινο φορέα με χρυσό κάμπο και κατά περιοχές με φύλλο ασημιού. Η εικόνα πλαισιώνεται με σκαλισμένη κορνίζα ενσωματωμένη στο ξύλινο υπόβαθρο όπου διακοσμείται με στιλβωτό χρυσό. Η εικόνα είχε συντηρηθεί παλαιότερα, με ακατάλληλη μέθοδο, γεγονός που είχε δημιουργήσει επιπρόσθετα προβλήματα στο έργο. Έτσι είχαν επικαλυφθεί αυθεντικά τμήματα της ζωγραφικής, ενώ για τη στερέωση των μεταλλικών συνδέσμων είχε χρησιμοποιηθεί εποξειδική ρητίνη. Η ζωγραφική καλυπτόταν από ελαφρά οξειδωμένο βερνίκι με τοπικά παλαιότερα έντονα οξειδωμένα βερνίκια και επικαθήσεις. Πραγματοποιήθηκαν λήψεις στο υπέρυθρο και υπεριώδες φάσμα, ακτινογραφίες, καθώς μελέτη της στρωματογραφίας της ζωγραφικής. Από την εξέταση του έργου προέκυψαν οι επεμβάσεις καθώς και το αρχικό σχέδιο του καλλιτέχνη το οποίο έχει γίνει με πινέλο. Από τη στρωματογραφική εξέταση της ζωγραφικής επιβεβαιώθηκε η τοπική ύπαρξη δύο ζωγραφικών στρωμάτων στην περιοχή των δύο χερουβίμ, καθώς στην εξωτερική πλευρά των δύο φύλλων. Το ξυλόγλυπτο πλαίσιο της εικόνας διατηρούσε δύο επάλληλες στρώσεις στιλβωτού χρυσού. Κατά την παλαιότερη συντήρηση του έργου, η τελευταία ζωγραφική στρώση είχε αφαιρεθεί και μόνο κάποια ίχνη αυτής μαρτυρούσαν την ύπαρξη της. Οι εργασίες αποκατάστασης του ξύλινου φορέα περιελάμβαναν την αφαίρεση των παλαιότερων συμπληρώσεων από κεριά και κόλλες, ενώ οι ρωγμές  σταθεροποιήθηκαν με πολυβινυλική ρητίνη. Από τη ζωγραφική επιφάνεια αφαιρέθηκαν με χημικό τρόπο όλα τα παλαιότερα βερνίκια, οι επικαθήσεις, καθώς και όλες οι νεότερες επεμβάσεις. Έγιναν όλες οι απαραίτητες στερεώσεις και συμπληρώσεις της προετοιμασίας και του ζωγραφικού στρώματος και τέλος έγινε αισθητική αποκατάσταση  και τοποθετήθηκε ακρυλική προστατευτική ρητίνη με ψεκασμό. Κύριος στόχος ήταν η συντήρηση και σταθεροποίηση της κατάστασης διατήρησης του έργου. Επιπλέον, διατηρηθήκαν και αναδείχτηκαν τα ιστορικά στοιχεία του έργου όπως η παρουσία δύο χρωματικών στρωμάτων όπου αυτά διατηρούνται μέχρι σήμερα.

The triptych icon representing the Virgin “the Unfading Rose with saints”, made by egg tempera on wood with gesso preparation, the background was decorated with gold gilding and on some areas with silver leaf. On the outer face of the door panels display a painted Greek cross framed by the inscription IC XC NI KA (Jesus Christ is victorious). On the inner face are figures of St. John Chrysostom and St. George (left) and St. Nicholas and St. Demetrios (right). On the main panel a carved frame, decorated with vegetal motifs encloses the representation of the Virgin and Child, in the iconographic type as the Unfading Rose. The icon had been restore in past treatment but with out stabilizing the preservation condition. The main problem in works of art, which have been restored in the past and need further conservation work, is the unknown nature of the conservation materials used. This article gives a detailed presentation of the methodology used to examine earlier conservation work on a Byzantine icon, using non-destructive methods (Ultra Violet and Infra Red photography, X-radiography) and describes the problems encountered in re-conserving this artefact. Knowledge of the conservation materials and conservation methods used in the past treatment were necessary in order to restore and stabilize the object.

icon-02-before icon-02-uvr icon-02-vis_ir icon-02-xray icon-02-stage icon-02-after icon-02-before_after

Accelerated Ageing of Acrylic, Cyclohexanone-Based and Urea-Aldehyde Polymers Used in Paintings Conservation

Farmakalidis H.V., Douvas, A.M. Karatasios, I. Sotiropoulou S., Boyatzis S., Argitis P., Chryssoulakis Y., Kilikoglou V. Accelerated Ageing of Acrylic, Cyclohexanone-Based and Urea-Aldehyde Polymers Used in Paintings Conservation. International Symposium on  Archaeometry (ISA), 15 – 21 May 2016, Kalamata, Greece.

Natural resins have been used for centuries as varnishes on painted artifacts. During the 1950’s, synthetic polymers were introduced in paintings conservation due to their superior resistance to degradation, while presenting optical properties comparable to those of traditionally used natural resins. However, after prolonged service times, these polymers also undergo deterioration. The objective of this research is to assess the durability and workability of four commonly used polymers after accelerated ageing, in order to finally estimate their service life using a combination of analytical techniques. Among the polymers which are commonly used in paintings conservation, Paraloid B72, Primal AC33 (both acrylic resins), Ketone Resin N (a cyclohexanone-based resin) and Laropal A81 (a urea-aldehyde resin) were selected for this study. Accelerated ageing parameters involved relatively high temperature levels, daylight radiation and high humidity levels. An analytical methodology was established aiming at the study of molecular changes in the artificially aged materials in the form of films (using FT-IR and UV-Vis spectroscopy), and the impact of these changes on their film surface morphology (Scanning Electron Microscopy, SEM), on their solubility (solubility and swelling tests) and on colour changes (spectro-colorimetry). The results provided information on the polymers’ degradation mechanisms and their possible products as a result of accelarated ageing. More specifically, the two acrylic polymers and the aldehyde resin were found highly stable with regard to their molecular condition, as compared to the cyclohexanone-based polymer, while all four polymers displayed changes in their colour and film thickness. Morphological examination with SEM revealed features (such as cracking) on the polymer films, which significantly limit their use under unstable environmental conditions. Furthermore, the role of common inorganic additives (such as TiO2) in the commercially available materials was investigated by comparing their performance with the presence and absence of TiO2.

http://isa2016.uop.gr/

Poster ISA 16

Τεχνολογική μελέτη μιας αιγυπτιακής μάσκας από τη συλλογή Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα | The Technological Examination of Ancient Egyptian Mask from Nikos Hadjikyriakos-Ghika Collection

Με αφορμή την επανέκθεση της συλλογής του Χατζηκυριάκου-Γκίκα στον ανακαινισμένο χώρο της οικίας-εργαστηρίου του καλλιτέχνη, συντηρήθηκαν όλα τα αντικείμενα της προσωπικής του συλλογής. Σημαντικό αντικείμενο της συλλογής ήταν και μία τρισδιάστατη αιγυπτιακή μάσκα (αρ. ευρ. ΠΧΓ.α_16) διαστάσεων 26,5 x 18,8 x 9 εκ. (ύψος, πλάτος, βάθος) η οποία είχε χρησιμοποιηθεί από το Χατζηκυριάκο-Γκίκα ως στοιχείο των ζωγραφικών του συνθέσεων. Επομένως η αιγυπτιακή μάσκα επιτελούσε διπλό σκοπό για τον καλλιτέχνη: ήταν διακοσμητικό αντικείμενο του εργαστηρίου του, αλλά και υλικό καλλιτεχνικής έμπνευσης. Για τις ανάγκες της συντήρησης της αιγυπτιακής μάσκας μελετήθηκε η τεχνολογία του αντικειμένου, ώστε να επιλεγεί η καταλληλότερη μέθοδος συντήρησης. Στη μελέτη των υλικών κατασκευής της μάσκας εφαρμόστηκαν, κυρίως, μη καταστρεπτικές μέθοδοι ανάλυσης και επιλεκτικά έγινε λήψη μικροδειγμάτων για την εφαρμογή καταστρεπτικών μεθόδων. Για την ταύτιση των ανόργανων χρωστικών χρησιμοποιήθηκε συνδυασμός αναλυτικών μεθόδων και επιφανειακά εφαρμόσθηκε φασματοσκοπία φθορισμού ακτίνων-Χ (XRF). Παράλληλα μελετήθηκαν εγκιβωτισμένες μικροτομές χρωματικού στρώματος σε πολωτικό μικροσκόπιο (PLM) και σε ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (SEM) με στοιχειακή ανάλυση EDS. Η φυσική ρητίνη, που κάλυπτε τοπικά τη ζωγραφική επιφάνεια, εξετάστηκε με τη μέθοδο της φασματοσκοπίας υπερύθρου με μετασχηματισμό Fourier (FTIR). Τέλος, για την τεκμηρίωση της κατάστασης διατήρησής του, το αντικείμενο φωτογραφίστηκε στο ορατό, υπέρυθρο και υπεριώδες φάσμα. Η μελέτη της τεχνολογίας του αντικειμένου πιστοποίησε τα υλικά κατασκευής, όπως το λινό ύφασμα, την προετοιμασία με γύψο αλλά και τη χρωματική παλέτα του καλλιτέχνη με την ανίχνευση του αιγυπτιακού μπλε, της κίτρινης σανδαράχης, των οξειδίων σιδήρου και του φυσικού ασβεστίτη, στοιχεία που αποτελούν αδιαμφισβήτητα τεκμήρια της γνησιότητας του αντικειμένου. Το οξειδωμένο βερνίκι που καλύπτει τοπικά τη ζωγραφική είναι η οργανικής σύστασης ρητίνη σανδαράχη (sandarac), της οποίας όμως η αυθεντικότητα ως αρχικού υλικού δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί, καθώς η ευρεία χρήση της εκτείνεται από τους αρχαίους χρόνους μέχρι την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης των συνθετικών ρητινών. Η ανίχνευση του αρσενικού σε όλη την επιφάνεια του αντικειμένου προέρχεται από απεντομωτικό υλικό παλαιότερης γενιάς, που πιθανότατα είχε χρησιμοποιηθεί κατά το παρελθόν για τις ανάγκες προληπτικής συντήρησης. Η καλά τεκμηριωμένη τεχνολογική εξέταση της αιγυπτιακής μάσκας συνέβαλε στην κατανόηση της κατασκευής του πολυσύνθετου αντικειμένου. Υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την επιλογή της μεθόδου συντήρησής του με κριτήρια τη διατήρηση των τεχνολογικών του στοιχείων, καθώς και την πληρέστερη ανάδειξη και σταθεροποίηση της ζωγραφικής επιφάνειας.

For the re-exhibition of Nikos Hadjikyriakos-Ghika collection in the renovated gallery, artist’s house-workshop, all artifacts and paintings of his personal collection were conserved. Among the significant objects of the collection was a three-dimensional Egyptian mask (inv. no. ΠΧΓ.α_16, h 26.5 x w 18.8 x d 9 cm). For the needs of conservation treatment and implementing the appropriate method, the technological features of the object were studied. Non-destructive analytical methods mainly applied, micro-samples were selectively taken for performing the destructive analytical methods. For the identification of inorganic pigments were used different analytical methods, such as fluorescence spectroscopy X-ray (XRF), pigments identification by polarizing microscope (PLM) and scanning electron microscopy (SEM-EDS analysis). The natural resin of the painted surface was examined by Fourier transform infrared (FTIR) spectroscopy. Finally, the photographic documentation of conservation treatment was in the visible, infrared and ultraviolet spectrum. The study of object’s technology certified elements such as linen fabric, plaster preparation and the colour palette after pigments identification. Egyptian blue, orpiment, iron oxides and natural calcite are the pigments used for the decoration of the mask and can confirm object’s authenticity. The oxidized varnish covering the painted surface was natural organic resin and its composition was identified as sandarac. The use of this resin starts from ancient times up to 1950. The detection of arsenic element across the surface of the object was specified as residue of older generation insect repellent probably used during past prevented conservation treatment. The well-documented technical study of Egyptian mask helped in the understanding of its technology which determined the conservation treatment both by preserving technological elements such as the varnish and by providing future stability for the Egyptian mask.

http://www.benaki.gr/index.asp?id=50401&lang=en&sid=877

Mask Ghika 01 Mask Ghika 02 Mask Ghika 05Mask Ghika 06 Mask Ghika 07 Mask Ghika 04 Mask Ghika 03

Η συντήρηση των εικόνων της συλλογής Αβέρωφ στο αρχοντικό Τοσίτσα

H Ελένη-Βερόνικα Φαρμακαλίδου και ο Βασίλης Πασχάλης συνυπογράφουν άρθρο στον κατάλογο των εικόνων του αρχοντικού Τοσίτσα, σχετικό με τη συντήρηση της συλλογής που ολοκληρώθηκε στο Εργαστήριο Ζωγραφικών Έργων του Τμήματος Συντήρησης.

Φαρμακαλίδου Ε.Β., Πασχάλης Β., (2012). «Η συντήρηση των εικόνων της συλλογής Αβέρωφ στο αρχοντικό Τοσίτσα» στο Μ. Βασιλάκη (επιμ.) Οι εικόνες του Αρχοντικού Τοσίτσα – Η Συλλογή του Ευάγγελου Αβέρωφ. Αθήνα: Ίδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα. 292-309

ISBN 978-960-93-3497-6

Averof 01 Aberof UVf Aberof xray aberof-cleaning-back  Aberof cross section

Works of Art: Conservation Science Today

Το Εργαστήριο Συντήρησης Ζωγραφικών Έργων συμμετείχε στο συνέδριο «Works of Art: Conservation Science Today» που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και την Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία της Θεσσαλονίκης με τις εξής παρουσιάσεις:

Οι Ελένη Βερόνικα Φαρμακαλίδου, Δημήτρης Λαμπάκης και Ιωάννης Καραπαναγιώτης,  με ανακοίνωση τοίχου με θέμα, Multi-analytical Investigation of Icons from the Cretan School.

Οι Βίκυ Κανταρέλου, Καλυψώ Μιλάνου, Χρύσα Βουρβοπούλου, Λένα Βρανοπούλου, Αλεξάνδρα Καλλιγά με ομιλία με θέμα Combined non-destructive analysis on two icons attributed to the 15th century painter Angelos.

Οι Στέργιος Στασινόπουλος και Ελένη-Βερόνικα Φαρμακαλίδου με ομιλία με θέμα, The methodology of the conservation of icons and paintings on wooden panel support: case treatment studies in the Conservation Laboratory of the Benaki Museum.

Προδιαγραφές Κατάλληλων και Συμβατών Υλικών Συντήρησης

Στο Ευρωπαϊκό Σεμινάριο «Advanced Study Course: Innovative Technologies and Materials for Conservation of Monuments» που διοργανώθηκε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο η κυρία Ελένη Φαρμακαλίδου πραγματοποίησε ομιλία με θέμα, Προδιαγραφές Κατάλληλων και Συμβατών Υλικών Συντήρησης.