The study aims to enhance our knowledge of the materials and techniques applied in the making of Russian, portable ecclesiastical paintings produced after the 16th century, and to evaluate a pilot, non-destructive, non-invasive, research methodology proposed for their examination. Based on research relating to the historical background of their production and distribution in the South, the availability of materials and the applied techniques, a non-destructive, non-invasive methodology is exploited to examine three triptychs and two polyptych side panels belonging to the collection of the Benaki Museum. As their small size and excellent state of preservation prohibit sampling, a study scheme based on visual examination, the implementation of a series of spectral imaging techniques (VIS, IRRFC, SWIR, UVL, RTI, X ray) and a non-invasive micro XRF analysis is tested. Fiber and wood-type identification are carried out microscopically. The collected information relates to the making of the frames and the supports, the design, the use of metal foils and pigments, the order of application of paint layers and the rendering techniques. Due to the non-destructive, non-invasive character of the procedure, organic constituents are not thoroughly examined. Use of an expected palette was confirmed, but the modelling proved rather sophisticated. Among the most interesting finds were the use of distinct pigment mixtures for the underpaints of the flesh parts and certain deviations from the expected rendering techniques. The methodology proved very effective in terms of its output, the global approach of the construction technique, the user-friendly application, the low cost and time consumption factors.
https://www.mdpi.com/2571-9408/6/2/73/htm
Η έκθεση διερευνά την ποικιλομορφία των εικόνων που διακινούνταν στον ορθόδοξο ελληνικό χώρο από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, μέσα από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη. Μια ιδιαίτερη ενότητα της έκθεσης παρουσιάζει τα νέα τεχνικά στοιχεία που προέκυψαν από το συνεχιζόμενο ερευνητικό πρόγραμμα ERC RICONTRANS, δίνοντας στο κοινό τη δυνατότητα να προσεγγίσει τα έργα μέσα από το στερομικροσκόπιο. Η έκθεση είναι μέρος του έργου RICONTRANS, το οποίο έχει λάβει χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) στο πλαίσιο του προγράμματος έρευνας και καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ορίζοντας 2020 βάσει συμφωνίας επιχορήγησης με αριθμό 818791.
The exhibition explores the iconographic, stylistic and technical diversity of icons that circulated in the Greek Orthodox space between the 17th and 19th centuries, sourcing material from the collections of the Benaki Museum. A special section of the exhibition presents new technical data that emerged from the ongoing ERC RICONTRANS research project, granting the public unique in-depth access to selected works through the stereomicroscope. This exhibition is part of RICONTRANS project, which has received funding from the European Research Council (ERC) under the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme (grant agreement No 818791).
ΠΕΙΡΑΙΩΣ 138, 08/12/2022 – 05/02/2023
This study explores the gilding materials and techniques of 19 Russian Icons from the Benaki museum collection using non-destructive methodology.
Russian icons are artworks worth being studied due to the intricate stages of icon making, their original style of painting and colour pallet, their gilding and varnishing techniques, materials etc. In addition, Russian icons bear many similarities with other icons such as the post-Byzantine icons. An indicative example is the similarity between the Western water gilding technique and the Russian gilding technique with “poliment” that both use a red or yellow-earth/bolus substance underneath the metal leaf.
Το Εργαστήριο Συντήρησης Εικόνων συμμετείχε στο μεταπτυχιακό σεμινάριο «Ελληνικές και ρωσικές εικόνες: τέχνη, τεχνικές, εργαστήρια« του προγράμματος Βυζαντινός Κόσμος, του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, με ομιλία της Αλεξάνδρας Καλλιγά με θέμα «Εισαγωγή στην τεχνολογία κατασκευής των Ρωσικών εικόνων, 16ος-18ος αιώνας». Ακολούθησε συζήτηση, με αφορμή επιλεγμένες εικόνες της Ρωσικής συλλογής του Μουσείου τις οποίες οι φοιτητές είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά.
Η ομάδα ξεναγήθηκε επίσης στο ανοικτό εργαστήριο (open lab) φασματοσκοπίας ακτίνων X (ΧRF) που έλαβε χώρα στο Μουσείο σε συνεργασία με το Εργαστήριο φθορισιμετρίας ακτίνων Χ, του Ινστιτούτου Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. Δημόκριτος.
Το σεμινάριο πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ERC RICONTRANS: Visual Culture, Piety and Propaganda: Transfer and Reception of Russian Religious Art in the Balkans and the Eastern Mediterranean (16th-early 20th century).
The Icons Conservation Laboratory participated in the post-graduate seminar «Greek and russian icons: art, techniques, workshops» of the program Byzantine World, Department of History and Archaeology of the NKUA, with a lecture presented by Alexandra Kalliga entitled «Introduction on the technology of Russian icons, 16th-18th century». The lecture was followed by a discussion on the occasion of a selected group of icons from the Benaki Russian collection, which the students had the opportunity to close-examine.
The group visited the X-ray spectroscopy (XRF) open lab, held at the time in the Museum, in collaboration with the X-ray Fluorescence Laboratory of the Institute of Nuclear and Particle Physics, NCSR Demokritos.
The seminar is held in collaboration with the Benaki Museum, under the framework of the European program ERC RICONTRANS: Visual Culture, Piety and Propaganda: Transfer and Reception of Russian Religious Art in the Balkans and the Eastern Mediterranean (16th-early 20th century).
Πραγματοποίηση επιτόπιας έρευνας στους χώρους του Μουσείου από το Τμήμα Συντήρησης σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. Δημόκριτος και το εργαστήριο Φθορισιμετρίας ακτίνων X (διευθυντής ερευνών Α. Γ. Καρύδας)
Πρόκειται για αναλύσεις με τη μέθοδο φασματομετρίας ακτίνων X (XRF) σε επιλεγμένα αντικείμενα από τη νομισματική συλλογή του ΚΙΚΠΕ και τη Συλλογή Ρωσικών έργων του Μουσείου Μπενάκη.
Το πρώτο μέρος της εργασίας περιλαμβάνει την ανάλυση και μελέτη 42 αργυρών νομισμάτων από τη Μικρά Ασία, του 5ου και 4ου αι. π.Χ. που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής διατριβής υπό εκπόνηση από τη σπουδάστρια Άρτεμις Κάμπα, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια «MSc Cult.Tech.» του Πανεπιστήμιου Πελοποννήσου.
Στο πλαίσιο του Διεθνούς Συνεδρίου: Icônes: la fabrique matérielle du visual, που θα λάβει χώρα στο Παρίσι, στις 8, 9 και 10 Δεκεμβρίου 2021, η Αλεξάνδρα Καλλιγά (Μουσείο Μπενάκη, Τμήμα Συντήρησης) και η Αθηνά Αλεξοπούλου Αγοράνου (Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Articon Lab) θα παρουσιάσουν εισήγηση με θέμα: Russian Icons, 16th–18th century: Proposition of a Nondestructive-Noninvasive Methodology for an Integrated Diagnostic Approach of Micrographic Triptychs From the Benaki Museum Collection.
Ελεύθερη είσοδος με προϋπόθεση τη διαθεσιμότητα θέσεων και την επίδειξη έγκυρου υγειονομικού πιστοποιητικού
Το πλήρες πρόγραμμα εδώ
In the context of the International Conference: Icônes: la fabrique matérielle du visuel, taking place in Paris, on the 8th, 9th and 10th December 2021, Alexandra Kalliga (Benaki Museum, Conservation Department) and Athina Alexopoulou Agoranou (University of West Attica, ArticonLab) will present the topic: Russian Icons, 16th–18th century: Proposition of a Nondestructive-Noninvasive Methodology for an Integrated Diagnostic Approach of Micrographic Triptychs From the Benaki Museum Collection.
Free admission subject to the availability of seats and the presentation of a valid health certificate.
Press here for the full programme
Εναρκτήρια συνάντηση του προγράμματος RICONTRANS, 18 – 22 Ιουνίου 2019, Ρέθυμνο.
Στο πλαίσιο της εναρκτήριας συνάντησης του προγράμματος RICONTRANS (Kickoff workshop & Training course on Russian Icon Painting and Iconography), η Αλεξάνδρα Καλλιγά, με αφορμή την επικείμενη, συντήρηση, μελέτη και δημοσίευση του συνόλου της συλλογής έργων Ρωσικής θρησκευτικής τέχνης του Μουσείου, παρουσίασε τους βασικούς στόχους και τις επιδιώξεις του Τμήματος Συντήρησης υπό τον τίτλο: The Benaki Museum Conservation Department and the RICONTRANS project – core objectives.
Το πενταετούς διάρκειας πρόγραμμα χρηματοδοτείται αποκλειστικά από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC). Για τους σκοπούς του, το Ίδρυμα Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΜΣ-FORTH) που έχει αναλάβει τη διαχείριση, αποσκοπώντας στη συστηματική διερεύνηση του διακρατικού φαινομένου της μεταφοράς έργων ρωσικής θρησκευτικής τέχνης (16ου – αρχών 20ου αι.) αλλά και της υποδοχής τους ανά γεωγραφική περιοχή, σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους και συνθήκες, έχει φέρει σε επαφή μία διεθνή διεπιστημονική ομάδα ειδικών από τη Ρωσία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Σερβία και την Ελλάδα.
RICONTRANS – Kickoff meeting, 18-22 June, 2019, Rethymno.
During the first meeting (Kickoff workshop and Training Course on Russian Icon Painting and Iconography) of the RICONTRANS project, Alexandra Kalliga, presented the aims and core objectives of the Benaki conservation team relating to the upcoming treatment, study and publication of the museums entire collection of Russian religious artefacts.
The five year program is exclusively funded by the European Research Council (ERC). The Institute of Mediterranean Studies, Foundation for Research and Technology (IMS_FORTH), acting as coordinator, and aiming to the systematic investigation of the transnational phenomenon of such artefact transfer and the various aspects of their reception in different geographical regions, historical periods and particular circumstances, has brought together an international multidisciplinary team of experts from Russia, Bulgaria, Romania, Serbia and Greece.
Η μελέτη με τίτλο 19th century ornamented metal trays from Greece and Turkey: metallurgy and provenance, που παρουσιάστηκε από τους Δ. Κοτζαμάνη, Β. Κανταρέλου, Ι. Καρατάσιο και Μ.Α. Ζαχαρία, στο Διεθνές συμπόσιο Αρχαιομετρίας στην Καλαμάτα, το 2016, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό STAR: Science & Technology of Archaeological Research, Volume 3 Issue 2 με ανοικτή πρόσβαση. Επίσης το άρθρο είναι πλέον διαθέσιμο και μέσω του tandfonline.com.
The study entitled 19th century ornamented metal trays from Greece and Turkey: metallurgy and provenance, presented by D. Kotzamani, V. Kantarelou, I. Karatasios and M.A. Zacharia, in Kalamata (Greece), in 2016, was published Open Access in STAR journal: Science & Technology of Archaeological Research, Volume 3 Issue 2. The article is now available to access via tandfonline.com.
Η Συντήρηση του Κινέζικου Αντικειμένου του Φεβρουαρίου.
Το έτος 2017 ήταν αφιερωμένο στις πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ Ελλάδας και Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει εκθέματα κινεζικής τέχνης σε μία ειδικά σχεδιασμένη προθήκη, ένα για κάθε μήνα. Για το Φεβρουάριο εκτίθεται ένα αγγείο από πορσελάνη με λευκή εφυάλωση και επικάλυψη σκούρας καστανής λάκας ένθετης με εγχάρακτα κομμάτια σεντεφιού (μάργαρου) και μεταλλικών στοιχείων που σχηματίζουν τοπίο με λίμνη, νησιά, περίπτερο, βάρκα, μπαμπού και μορφές ανδρών. Κίνα, επαρχία Jiangxi, πόλη Jingdezhen. Δυναστεία Qing, 18ος αι. μ.Χ. Δωρεά Γεωργίου Ευμορφόπουλου.
Η τεχνολογία του αγγείου είναι εξαιρετικά σπάνια, ως προς την ένθεση σεντεφιού σε μαύρη λάκκα, πάνω σε επιφάνεια πορσελάνης. Οι τεχνολογικές πρωτοτυπίες σε συνδυασμό με τον περιβαλλοντικό παράγοντα και τη γήρανση των υλικών, συντέλεσαν στην αποκόλληση και απολέπιση της λάκας. Εντονότερη αποκόλληση του διακοσμητικού στρώματος λάκας από την επιφάνεια της πορσελάνης, εντοπίστηκε κυρίως στο χείλος και στη βάση του αγγείου. Το αντικείμενο παρουσίαζε έντονη επικάθιση ρύπων, κατά το παρελθόν η επιφάνεια της λάκας είχε επικαλυφθεί με οργανικό βερνίκι πιθανότατα κοπαλίου. Το βερνίκι παρουσίαζε έντονη φωτοχημική αλλοίωση με αποτέλεσμα τη μεταβολή της ανακλαστική ικανότητας και του χρώματος του.
Η συντήρηση του αντικειμένου επέβαλε τη μελέτη της τεχνολογίας του, έτσι ώστε να κατανοηθεί ο μηχανισμός διάβρωσης, όπου συντέλεσε στην αποδυνάμωση της συνοχής της διακοσμητικής επιφάνειας με τον φορέα του αγγείου.
Η μελέτη μικροτομών στο πολωτικό μικροσκόπιο ανέδειξε την στρωματογραφία της διακοσμητικής επιφάνειας. Στην επιφάνεια της πορσελάνης έχει αρχικά εφαρμοστεί στρώμα προετοιμασίας γύψου με συνδετικό υλικό τη λάκα, το στρώμα αυτό ήταν άκαμπτο και αδιάβροχο. Πάνω σε αυτήν την προετοιμασία, παρατηρήθηκαν τρία κύρια στρώματα διαφορετικής κοκκομετρίας όπου αποδίδουν το σώμα της καφέ/μαύρης λάκας. Τα δύο επάλληλα στρώματα μαύρου χρώματος είναι παρόμοιας σύστασης αλλά διαφοροποιούνται ως προς την κοκκομετρία. Πάνω στο στρώμα μικρότερης κοκκομετρίας εφαρμόζονται τα ένθετα διακοσμητικά στοιχεία όπως (σεντέφι και μεταλλικά ελάσματα). Η τελευταία επίστρωση είναι από άχρωμο στρώμα λάκας, που πλαισιώνει και σταθεροποιεί τα ένθετα στοιχεία και προσδίδει λάμψη στην επιφάνεια κατόπιν διαδικασίας στίλβωσης.
Για τη σταθεροποίηση του αντικειμένου κρίθηκε αναγκαία η τοπική στερέωση και συγκόλληση των αποκολλημένων τμημάτων λάκας. Κατόπιν βιβλιογραφικής έρευνας και εφαρμογή πιλοτικών δοκιμών, επιλέχτηκε η καταλληλότερη μέθοδος συντήρησης. Η στερέωση και σταθεροποίηση των αποκολλημένων τμημάτων επιτεύχθηκε με την εφαρμογή Paraloid B72 20% σε ακετόνη (ακρυλικού πολυμερούς), η ενεργοποίηση της ρητίνης και συγκόλληση των αποκολλήσεων έγινε μετά από 24 ώρες με θερμαινόμενη σπάτουλα. Ο καθαρισμός της επιφάνειας έγινε με εμποτισμένη μπατονέτα σε διάλυμα απιονισμένου νερού με ουδέτερο σαπούνι Vulpex 5%, η πλήρης αφαίρεση των υπολειμμάτων του διαλύματος έγινε με αιθανόλη 100%. Για τη διατήρηση της ιστορικής αξίας της επέμβασης το βερνίκι δεν αφαιρέθηκε πλήρως αλλά διατηρήθηκε ένα λεπτό ενιαίο στρώμα που δεν επηρεάζει αισθητικά την επιφάνεια της λάκας.
https://www.benaki.gr/index.php?option=com_events&view=event&id=5579&Itemid=163&lang=el
The Conservation of the Chinese Object of February
The year 2017 was dedicated to cultural exchanges between Greece and the People’s Republic of China. The Benaki Museum exhibits artifacts from its collection of Chinese art in a specially-commissioned showcase, one for each month.
Porcelain vase with white glaze and dark brown lacquer coating inlaid with incised pieces of mother-of-pearl and metallic elements forming lakeside landscape with islands, a pavilion, a boat, bamboo groves and figures of men. China, Jiangxi province, Jingdezhen. Qing dynasty, AD 18th c. Donated by George Eumorfopoulos.
The use of mother-of-pearl and metal inlays into black lacquer are extremely rare on porcelain artifacts. Such experimentations with various materials and after natural ageing the lacquer layer developed flaking from porcelain substrate. Examination of micro section of lacquer revealed that the decoration layer was laid on ground preparation and the lacquer layers were consisting by three different granulometry levels. On past treatment a historical varnish (copal) applied on the surface of the lacquer which has been photochemical oxidized by ageing.
The stabilization of the deterioration mechanism could be achieved with conservation treatment. For the consolidation of the lacquer’s flacking was used Paraloid B72 20% in acetone, the consolidant was energised by heated spatula. The surface dirt, residues and part of the oxidized varnish were removed by the chemical cleaning (by cotton swabs moisturised with distilled water and 5% vulpex). An aesthetical accepted patina layer of copal varnish was preserved for historical reasons.
https://www.benaki.gr/index.php?option=com_events&view=event&type=&id=5580&Itemid=559&lang=en
Κατά την τελευταία αναβάθμιση εξοπλισμού του Τμήματος Συντήρησης το Εργαστήριο Έρευνας απέκτησε μια τελευταίας γενιάς κάμερα υπερύθρου, με αισθητήρα InGaAs και ευαισθησία που φτάνει τα 1700 nm. Η κάμερα παρέχει νέες δυνατότητες στην ανίχνευση και καταγραφή προσχεδίων, στον εντοπισμό και την ακριβή καταγραφή επιζωγραφίσεων και στην τεχνική εξέταση των έργων. Το εξαιρετικά μικρό μέγεθός της επιτρέπει την εύκολη μεταφορά, καθιστώντας την ένα άριστο φορητό εργαλείο. Στο σύντομο χρονικό διάστημα της χρήσης της έχει ήδη δώσει αξιόλογα αποτελέσματα και έχει συμβάλλει σημαντικά στην έρευνα της τεχνολογίας των έργων με μη καταστρεπτικές μεθόδους.
A new, portable, infrared camera, mounted with an InGaAs detector and sensibility up to 1700 nm, has recently been added to the Science Lab’s equipment. The camera is considered a breakthrough in the recording of underdrawings and over paintings and the technical examination of works allowing conservators to obtain extremely high quality IR images even in situ. During the short period of its use, it has already provided good results and has significantly contributed to the technological investigation of works with the implementation non destructive techniques.
Ζωγραφισμένοι δίσκοι του 19ου αιώνα από την Ελλάδα και την Τουρκία: Μεταλλουργία και Προέλευση. Δ. Κοτζαμάνη, Β. Κανταρέλου, Ι. Καρατάσιος, Μ. Ζαχαρία και Γ. Δ. Χρυσσικός.
Στα πλαίσια της έκθεσης «Η Τέχνη της Φιλοξενίας: Ζωγραφισμένοι δίσκοι του 19ου αιώνα από την Ελλάδα και την Τουρκία» που πραγματοποιήθηκε το 2013 στο Μουσείο Μπενάκη (ΜΜ), το εργαστήριο συντήρησης του Μουσείου είχε την ευκαιρία να διερευνήσει τα μεταλλουργικά χαρακτηριστικά της υποδομής δώδεκα δίσκων από ιδιωτικές συλλογές και το Μουσείο Μπενάκη οι οποίοι ομαδοποιήθηκαν σε πέντε κατηγορίες σύμφωνα με τις αρχικές χρονολογικές εκτιμήσεις και υποβλήθηκαν σε διάφορες μεθόδους ανάλυσης. Οι δίσκοι διαχωρίστηκαν σε δύο βασικούς τύπους. Στον πρώτο, ανήκουν οι δίσκοι που είναι κατασκευασμένοι από δύο συγκολλημένα τμήματα μετάλλου με διάτρητες λαβές ενώ στον δεύτερο, η βάση και τα τοιχώματα αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο με ξεχωριστά προσαρμοσμένα χερούλια. Για την μορφοποίηση των παλαιότερων δίσκων είχε εφαρμοσθεί η παραδοσιακή εν θερμώ σφυρηλάτηση ενώ για τους πιο σύγχρονους, χρησιμοποιήθηκε ο κύλινδρος σε συνδυασμό με σφυρηλάτηση ή εμπίεση, σε ειδικές μήτρες και πρέσες ατμού. Τα περισσότερα αντικείμενα είχαν κατασκευασθεί από σφυρήλατο σίδηρο προερχόμενο από χυτοσίδηρο που συλλέχθηκε σε υψικάμινο. Ο εξευγενισμός του σιδήρου εκτιμήθηκε μόνο για τους νεότερους δίσκους. Επίσης ο σίδηρος είχε παραχθεί υπό την καύση ορυκτών υλών παρότι ο ξυλάνθρακας χρησιμοποιείτο ακόμα την ίδια περίοδο. Γινόταν συνειδητή προσθήκη συλλιπάσματος μαγγανίου (στο σίδηρο των νεότερων δίσκων) ώστε να εξουδετερωθεί η κακή επίδραση των οξειδίων και ιδίως του θείου βελτιώνοντας τις ιδιότητες του μετάλλου καθώς και κραμάτωση με άλλα μέταλλα (στον πολύ πιο σύγχρονο σίδηρο) με στόχο την αύξηση της αντοχής του στη φθορά, στη διάβρωση και στη θερμοκρασία. Τέλος, τα άλλα τμήματα κατασκευασμένα από ορείχαλκο ή σίδηρο καθώς και τα διακοσμητικά στοιχεία συγκεκριμένων κατηγοριών όπως οι χάλκινες στεφάνες και οι τεχνικές επιμετάλλωσης φαίνεται να ακολουθούν τη βιομηχανική εξέλιξη της σιδερένιας υποδομής. Τα συμπεράσματα αυτά σε συνδυασμό με προηγούμενα αρχαιομεταλλουργικά δεδομένα και επιστημονικές μελέτες (ειδικά της σκωρίας), όπως επίσης και με ιστορικές πληροφορίες, εκτιμούν ότι τα μέταλλα που χρησιμοποιήθηκαν για τους περισσότερους δίσκους πιθανότατα έχουν παραχθεί στη δυτική Ευρώπη, αν και οι πρώτες ύλες θα μπορούσαν να προέρχονται από διαφορετικές πηγές.
Originating in the exhibition “Rituals of hospitality: Ornamented trays of the Nineteenth Century in Greece and Turkey,” in 2013, the conservation department of the Benaki Museum (BM) had the opportunity to investigate the metallurgical features of the metalware substrate. Twelve trays on loan from private collections and the BM, were grouped in five categories according to some early date assessments and subjected to several examination method analysis. The trays revealed one stylistic type manufactured from two pieces of metal and cut out handles and another made in one piece with separately made handles. Forging was the primary method for forming but rolling and simple or steam hammer presses were used too. Most of the trays were made of wrought iron produced from cast iron with the blast furnace. However the process of refining cast iron, was not estimated for the earlier-dating trays. The study also revealed iron smelting with fossil fuels although charcoal was still in use in this period, the deliberate incorporation of manganese for its deoxidizing and desulfurizing properties and in some cases the alloying of cast iron for better resistance to wear, corrosion and heat. Finally the other parts produced in brass or iron and ornamental features of particular categories such as the copper ring and plating techniques seem to follow the industrial development of the iron base. These data along with previous archaeometallurgical evidence, scientific examination (especially of the slag) and together with the historical information, indicate that the metals used for most of the trays have been originally produced in west Europe, although the supply of materials could have depended on different sources.
Farmakalidis H.V., Douvas, A.M. Karatasios, I. Sotiropoulou S., Boyatzis S., Argitis P., Chryssoulakis Y., Kilikoglou V. Accelerated Ageing of Acrylic, Cyclohexanone-Based and Urea-Aldehyde Polymers Used in Paintings Conservation. International Symposium on Archaeometry (ISA), 15 – 21 May 2016, Kalamata, Greece.
Natural resins have been used for centuries as varnishes on painted artifacts. During the 1950’s, synthetic polymers were introduced in paintings conservation due to their superior resistance to degradation, while presenting optical properties comparable to those of traditionally used natural resins. However, after prolonged service times, these polymers also undergo deterioration. The objective of this research is to assess the durability and workability of four commonly used polymers after accelerated ageing, in order to finally estimate their service life using a combination of analytical techniques. Among the polymers which are commonly used in paintings conservation, Paraloid B72, Primal AC33 (both acrylic resins), Ketone Resin N (a cyclohexanone-based resin) and Laropal A81 (a urea-aldehyde resin) were selected for this study. Accelerated ageing parameters involved relatively high temperature levels, daylight radiation and high humidity levels. An analytical methodology was established aiming at the study of molecular changes in the artificially aged materials in the form of films (using FT-IR and UV-Vis spectroscopy), and the impact of these changes on their film surface morphology (Scanning Electron Microscopy, SEM), on their solubility (solubility and swelling tests) and on colour changes (spectro-colorimetry). The results provided information on the polymers’ degradation mechanisms and their possible products as a result of accelarated ageing. More specifically, the two acrylic polymers and the aldehyde resin were found highly stable with regard to their molecular condition, as compared to the cyclohexanone-based polymer, while all four polymers displayed changes in their colour and film thickness. Morphological examination with SEM revealed features (such as cracking) on the polymer films, which significantly limit their use under unstable environmental conditions. Furthermore, the role of common inorganic additives (such as TiO2) in the commercially available materials was investigated by comparing their performance with the presence and absence of TiO2.
Στην Ιερά Μονή Ταξιαρχών του Οσίου Λεοντίου Αιγιαλείας, πραγματοποιήθηκαν λήψεις σε τοιχογραφίες από τέσσερις ναΐσκους με υπέρυθρη κάμερα, τύπου WiDy-SWIR της niT, με αισθητήρα InGaAs και ευαισθησία στα 1700 nm και φακό Electrophysics TV lens 25mm 1:1,4. Επίσης χρησιμοποιήθηκε και μία Nikon D50 με δυνατότητα λήψης από τα 370 έως τα 900 nm με φακό Nikkor 18-70mm 1:3,5-4,5G ED. Στις χρωστικές που ανιχνεύθηκαν περιλαμβάνονται ένυδρα και άνυδρα οξείδια του σιδήρου, αζουρίτης, πρωσικό μπλε, κόκκινες λάκες, κιννάβαρη, κ.ά.
Με αφορμή την επανέκθεση της συλλογής του Χατζηκυριάκου-Γκίκα στον ανακαινισμένο χώρο της οικίας-εργαστηρίου του καλλιτέχνη, συντηρήθηκαν όλα τα αντικείμενα της προσωπικής του συλλογής. Σημαντικό αντικείμενο της συλλογής ήταν και μία τρισδιάστατη αιγυπτιακή μάσκα (αρ. ευρ. ΠΧΓ.α_16) διαστάσεων 26,5 x 18,8 x 9 εκ. (ύψος, πλάτος, βάθος) η οποία είχε χρησιμοποιηθεί από το Χατζηκυριάκο-Γκίκα ως στοιχείο των ζωγραφικών του συνθέσεων. Επομένως η αιγυπτιακή μάσκα επιτελούσε διπλό σκοπό για τον καλλιτέχνη: ήταν διακοσμητικό αντικείμενο του εργαστηρίου του, αλλά και υλικό καλλιτεχνικής έμπνευσης. Για τις ανάγκες της συντήρησης της αιγυπτιακής μάσκας μελετήθηκε η τεχνολογία του αντικειμένου, ώστε να επιλεγεί η καταλληλότερη μέθοδος συντήρησης. Στη μελέτη των υλικών κατασκευής της μάσκας εφαρμόστηκαν, κυρίως, μη καταστρεπτικές μέθοδοι ανάλυσης και επιλεκτικά έγινε λήψη μικροδειγμάτων για την εφαρμογή καταστρεπτικών μεθόδων. Για την ταύτιση των ανόργανων χρωστικών χρησιμοποιήθηκε συνδυασμός αναλυτικών μεθόδων και επιφανειακά εφαρμόσθηκε φασματοσκοπία φθορισμού ακτίνων-Χ (XRF). Παράλληλα μελετήθηκαν εγκιβωτισμένες μικροτομές χρωματικού στρώματος σε πολωτικό μικροσκόπιο (PLM) και σε ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (SEM) με στοιχειακή ανάλυση EDS. Η φυσική ρητίνη, που κάλυπτε τοπικά τη ζωγραφική επιφάνεια, εξετάστηκε με τη μέθοδο της φασματοσκοπίας υπερύθρου με μετασχηματισμό Fourier (FTIR). Τέλος, για την τεκμηρίωση της κατάστασης διατήρησής του, το αντικείμενο φωτογραφίστηκε στο ορατό, υπέρυθρο και υπεριώδες φάσμα. Η μελέτη της τεχνολογίας του αντικειμένου πιστοποίησε τα υλικά κατασκευής, όπως το λινό ύφασμα, την προετοιμασία με γύψο αλλά και τη χρωματική παλέτα του καλλιτέχνη με την ανίχνευση του αιγυπτιακού μπλε, της κίτρινης σανδαράχης, των οξειδίων σιδήρου και του φυσικού ασβεστίτη, στοιχεία που αποτελούν αδιαμφισβήτητα τεκμήρια της γνησιότητας του αντικειμένου. Το οξειδωμένο βερνίκι που καλύπτει τοπικά τη ζωγραφική είναι η οργανικής σύστασης ρητίνη σανδαράχη (sandarac), της οποίας όμως η αυθεντικότητα ως αρχικού υλικού δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί, καθώς η ευρεία χρήση της εκτείνεται από τους αρχαίους χρόνους μέχρι την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης των συνθετικών ρητινών. Η ανίχνευση του αρσενικού σε όλη την επιφάνεια του αντικειμένου προέρχεται από απεντομωτικό υλικό παλαιότερης γενιάς, που πιθανότατα είχε χρησιμοποιηθεί κατά το παρελθόν για τις ανάγκες προληπτικής συντήρησης. Η καλά τεκμηριωμένη τεχνολογική εξέταση της αιγυπτιακής μάσκας συνέβαλε στην κατανόηση της κατασκευής του πολυσύνθετου αντικειμένου. Υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την επιλογή της μεθόδου συντήρησής του με κριτήρια τη διατήρηση των τεχνολογικών του στοιχείων, καθώς και την πληρέστερη ανάδειξη και σταθεροποίηση της ζωγραφικής επιφάνειας.
For the re-exhibition of Nikos Hadjikyriakos-Ghika collection in the renovated gallery, artist’s house-workshop, all artifacts and paintings of his personal collection were conserved. Among the significant objects of the collection was a three-dimensional Egyptian mask (inv. no. ΠΧΓ.α_16, h 26.5 x w 18.8 x d 9 cm). For the needs of conservation treatment and implementing the appropriate method, the technological features of the object were studied. Non-destructive analytical methods mainly applied, micro-samples were selectively taken for performing the destructive analytical methods. For the identification of inorganic pigments were used different analytical methods, such as fluorescence spectroscopy X-ray (XRF), pigments identification by polarizing microscope (PLM) and scanning electron microscopy (SEM-EDS analysis). The natural resin of the painted surface was examined by Fourier transform infrared (FTIR) spectroscopy. Finally, the photographic documentation of conservation treatment was in the visible, infrared and ultraviolet spectrum. The study of object’s technology certified elements such as linen fabric, plaster preparation and the colour palette after pigments identification. Egyptian blue, orpiment, iron oxides and natural calcite are the pigments used for the decoration of the mask and can confirm object’s authenticity. The oxidized varnish covering the painted surface was natural organic resin and its composition was identified as sandarac. The use of this resin starts from ancient times up to 1950. The detection of arsenic element across the surface of the object was specified as residue of older generation insect repellent probably used during past prevented conservation treatment. The well-documented technical study of Egyptian mask helped in the understanding of its technology which determined the conservation treatment both by preserving technological elements such as the varnish and by providing future stability for the Egyptian mask.
http://www.benaki.gr/index.asp?id=50401&lang=en&sid=877
Συνέδριο με θέμα «Η συντήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς: προκλήσεις και επαναπροσδιορισμοί», το οποίο συνδιοργανώνουν η Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων και το Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του ΤΕΙ Αθήνας, και θα πραγματοποιηθεί στις 25-29 Μαΐου 2015 στην Αθήνα στο χώρο της Τεχνόπολης στο Γκάζι και στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης.
Το Τμήμα Συντήρησης συμμετέχει με την ομιλία:
∆. Κοτζαμάνη, A. Φωκά, Γ. Καρύδη, Μ. Ζαχαρία, Σ. Μπογιατζής, Ι. Καρατάσιος, Β. Περδικάτσης, Ανοίγοντας μία δίοδο επικοινωνίας με το παρελθόν: χαρακτηρισμός της φθοράς και γήρανσης κραμάτων χαλκού ύστερης αρχαιότητας από τη βυζαντινή συλλογή του Μουσείου Μπενάκη.
«Conservation of Cultural Heritage: Challenges and Reviews», which will take place in Athens Greece, from 25-29 May 2015, at the “Technopolis city of Athens” and the Acropolis Museum. Coordinated by the Directorate of Conservation of Ancient and Modern Monuments (Hellenic Ministry of Culture, Education and Religious Affairs) and the Department of Conservation of Antiquities and Works of Art (Technological Educational Institute of Athens).
D. Kotzamani, A. Phoca, G. Karydi, M. Zacharia, S. Boyatzis, I. Karatasios, V. Perdikatsis, Communicating with the past: characterization of wear and deterioration of late antiquity copper alloys from the Benaki Museum Byzantine collection.
http://www.conservationconf.gr/index.php?lang=gr
Η συντήρηση της εικόνας της Γέννησης (Volpi) Αρ. Ευρ. 48714, Κωνσταντινουπολίτη ζωγράφου, του α’ τετάρτου του 15ου αι., από τη συλλογή Ανδρεάδη, ολοκληρώθηκε στα εργαστήρια, το 2012 με αφορμή την παρουσίασή της στην έκθεση Ουρανός και γη. Η τέχνη του Βυζαντίου από τις ελληνικές συλλογές.
Πέραν της σταθεροποίησης των χρωματικών στρωμάτων και της αφαίρεσης πολλαπλών στρωμάτων βερνικιών, που αλλοίωναν το έργο σε μεγάλο βαθμό, οι εργασίες επικεντρώθηκαν στην συστηματική μελέτη, καταγραφή και τελικώς στην αφαίρεση μέρους των πολλαπλών επεμβάσεων συμπλήρωσης που είχαν γίνει, σε διάφορες εποχές.
Η χρωματική και συνθετική αποκατάσταση της παράστασης, έγιναν με σεβασμό στην αρχική πρόθεση του ζωγράφου, με δεδομένη επίσης και την πορεία του έργου στο χρόνο. Σε εξέλιξη βρίσκεται η καταγραφή της τεχνικής και η ανάλυση των υλικών κατασκευής της εικόνας σε συνεργασία με το Διαγνωστικό Κέντρο Έργων Τέχνης του Ιδρύματος Ορμύλια.
The conservation of the Nativity (internationally known as the Volpi Nativity) Inv No. 48714, work of a Constantinopolitan artist of the first half quarter of the 15th c. from the Andreadis collection, was carried out and completed in 2012, on the occasion of its presentation in the exhibition Heaven and Earth. The art of Byzantium from Greek collections.
In addition to the extensive consolidation of paint film and the removal of successive layers of varnish coatings, which altered the painting significantly, the main bulk of work focused on the thorough study, recording and, in the end, partial removal of the successive fillings and over paintings, done during the various old conservation attempts.
Restoration was carried out primarily with respect to the artist’s intentions but also taking into account inevitable alterations and impact of time.
The recording of the technique and the analysis of the materials of the painting are still being carried out, in collaboration with the Art Diagnosis Center of the Ormylia Foundation.
Ομιλία του Βασίλη Πασχάλη στην 1η διημερίδα που οργάνωσε το ΤΕΙ Ζακύνθου με θέμα «Οι Νέες Τεχνολογίες στην Υπηρεσία της Συντήρησης», με τίτλο: Η συμβολή της φασματοσκοπίας φθορισμού ακτίνων Χ στην προστασία και τη διερεύνηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Δύο πολύ διαφορετικές εφαρμογές: Στοιχειακή σήμανση αντικειμένων και ανάλυση ανόργανων χρωστικών.
Στo πλαίσια της έκθεσης Η Τέχνη της Φιλοξενίας – Ζωγραφισμένοι δίσκοι του 19ου αιώνα από την Ελλάδα και την Τουρκία, πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις της τεχνικής και των υλικών κατασκευής μεταλλικών δίσκων. Το Εργαστήριο Συντήρησης Μεταλλικών Αντικειμένων ανέλαβε τη μελέτη και την ανάλυση των υλικών κατασκευής, μεταλλικών δίσκων του 19ου αιώνα, τα αποτελέσματα των οποίων δημοσιεύονται στο άρθρο του καταλόγου της έκθεσης:
Maria-Achtida Zacharia, Despoina Kotzamani, VassilisPaschalis, Anthea Phoca, Vassiliski Kantarelou, Giannis Karatasios, Georgios Chrissikos, 2013. «The invisible features of serving trays – technical examination and materials analysis», στο F. Nessi, M Hatzaki, (ed.), Rituals of Hospitality. Athens: Melissa. 230-251
ISBN 978 960 204 3271
http://www.melissabooks.com/news.php?op=viewnews&newsid=15
http://www.benaki.gr/index.asp?lang=en&id=202020001&sid=1346
Στο 6ο Συμπόσιο της Ελληνικής Αρχαιομετρικής Εταιρίας που διοργανώθηκε στην Αθήνα, με θέμα Πολιτισμικές επιρροές στην έκφραση των τεχνικών δεξιοτήτων στη Μεσόγειο, το Εργαστήριο Μετάλλου Γυαλιού και Οστέινου Υλικού συμμετείχε με την ομιλία:
D. Kotzamani, J.F. Merkel. Technical and chemical examination of a small silver treasure dated in the 6th-7th century AD.
H Κυριακή Τσιριτά απόφοιτη του Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας, παρουσίασε τη πτυχιακή της εργασίας της οποίας εισηγήτρια είναι η Δ. Κοτζαμάνη, σε poster, στο συνέδριο του IIC με θέμα Conservation and the Applied Art που πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβριο του 2012 στην Βιέννη με τίτλο The selection of the gap-filling material for the conservation of a Chinese Shang Dynasty Bronze vase, αντικείμενο που είχε δοθεί στο εργαστήριο για συντήρηση από ιδιωτική συλλογή (κ. Χριστοφορίδη).
Παρασκευή δοκιμίων από paraloid B72, 10% κ.β και microballoons σε αναλογία 2:1, σύμφωνα με το μεταλλικό πρότυπο, για τη δοκιμασία της σκληρομέτρησης με σκληρόμετρα τύπου Shore και αντοχής σε εφελκυσμό με τη συσκευή τύπου Instron 1121. Το κινέζικο βάζο κατά το στάδιο της συμπλήρωσης εποξειδικό στόκο milliput. Η τελική κατάσταση του αντικειμένου.
Sokaras D., Bistekos E., Georgiou L., Salomon J., Bogovac M., Aloupi-Siotis E., Paschalis V., Aslani I., Karabagia S., Lagoyannis A., Harissopulos A., Kantarelou V., Karydas A.G. The new external ion beam analysis setup at the Demokritos Tandem accelerator and first applications in cultural heritage. Beam Interactions with materials and atoms, Nuclear Instruments and Methods in Physics Research, B΄ 269, March 1, 2011. 519-527
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0168583X11000139
Στο Διεθνές Συμπόσιο που οργανώθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης ΄Χειρ Αγγέλου΄ 1400 – 1450: Η καλλιτεχνική παραγωγή στην Κωνσταντινούπολη, τη Βενετία και τη βενετοκρατούμενη Κρήτη, έγιναν οι εξής ομιλίες από το Τμήμα Συντήρησης:
http://www.benaki.gr/index.asp?lang=gr&id=203000001&sid=982
https://plus.google.com/u/0/photos/103022732024519677612/albums/5823936130984278593
Με αφορμή την έκθεση «Χειρ Αγγέλου». Ένας ζωγράφος στη βενετοκρατούμενη Κρήτη, πραγματοποιήθηκαν διαλέξεις σχετικές με το έργο του ζωγράφου. Το Τμήμα Συντήρησης συμμετείχε με την ομιλία:
Χ. Βουρβοπούλου, Ε. Βρανοπούλου, Α. Καλλιγά, Κ. Μιλάνου: Εικόνες με την υπογραφή Χειρ Αγγέλου: Παρατηρήσεις σχετικές με το ζωγραφικό τρόπο, την τεχνική και τα υλικά κατασκευής.
Πτυχιακή εργασία της Βασιλικής Σπάχου με θέμα: Ανάπτυξη μεθοδολογίας για την ανάλυση χρωστικών του 20ου αιώνα. Εφαρμογή σε υλικά ζωγραφικής και σε δύο ζωγραφικά έργα του Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα που ανήκουν στη Συλλογή του Μουσείου Μπενάκη.
Την επίβλεψη ανέλαβε ο καθηγητής Σταμάτης Μπογιατζής ενώ την υποστήριξη από την πλευρά του Μουσείου Μπενάκη, ο Βασίλης Πασχάλης. Στον τομέα της ανάλυσης των υλικών ζωγραφικής με το ΑΤΕΙ Αθηνών και το Μουσείο Μπενάκη συνεργάστηκε η Βασιλική Κανταρέλου από το Ινστιτούτο Πυρηνικής Φυσικής του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. Δημόκριτος.
Το υλικό που εξετάστηκε αποτελείται από 40 χρωστικές σε διάφορες μορφές (σκόνες, σωληνάρια, γυάλινα δοχεία και παλέτες). Αυτές εξετάστηκαν με φασματοσκοπία υπερύθρου (FT-IR), αλλά και με τις μη καταστρεπτικές μεθόδους της φασματοσκοπίας φθορισμού ακτίνων Χ (XRF) και της έγχρωμης υπέρυθρης φωτογραφίας (FCIR). Τα έργα με τίτλους Φιαλίδια ταμπάκου (ΠΧΓ 127) και Προοπτικό Ι (ΠΧΓ 75), του 1963 και του 1977-79 αντίστοιχα, ερευνήθηκαν με τις παραπάνω μη καταστρεπτικές μεθόδους. Από τις αναλύσεις προέκυψε πληθώρα αποτελεσμάτων που μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: Από τις κλασικές ιστορικές χρωστικές ταυτοποιήθηκαν εκτός του λευκού του μολύβδου, ολόκληρη η ομάδα των κίτρινο-καφέ-κόκκινων οξειδίων του σιδήρου. Επίσης, ανιχνεύθηκαν χρωστικές όπως η πράσινη γη, το μαύρο του ελεφαντοστού, το ινδικό μπλε και η αλιζαρίνη. Παράλληλα με αυτές ταυτοποιήθηκαν πολλές νεότερες χρωστικές. Εκτός των λευκών του ψευδαργύρου και του τιτανίου, εμφανίζονται πολλές κίτρινο-πράσινες χρωστικές με βάση τα οξείδια και άλατα του χρωμίου και του χαλκού. Τέλος, εκτεταμένη είναι η χρήση του μπλε του κοβαλτίου και του κόκκινου του καδμίου.
Συμμετοχή στο διεθνές συνέδριο του IIC που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη.
Paschalis, V., Aloupi, E., Aslani, I., Karydas, A.G. Elemental Tagging Technology for the Authentication of Artworks. IIC Congress, Conservation and the Eastern Mediterranean, Istanbul, September 20-24, 2010.
https://www.iiconservation.org/node/1447
Συμμετοχή με ανακοίνωση τοίχου στο διεθνές συνέδριο του IIC που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Αφορά τις αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν σε υλικά ζωγραφικής που βρέθηκαν στο εργαστήριο του Ν.Χ. Γκίκα καθώς και σε δύο έργα του που ανήκουν στη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη. Για τις αναλύσεις συνεργάστηκαν το Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας, το Ε.Κ.Ε.Φ.Ε Δημόκριτος και το Μουσείο Μπενάκη.
Spachou V., Kantarelou V., Karydas A.G., Paschalis V., Alexopoulou A., and Boyatzis S. Investigation of painting materials and identification of pigments in the work of Nikos-Hadjikyriakos-Ghikas. IIC Congress, Conservation and the Eastern Mediterranean, Istanbul, September 20-24, 2010.
https://www.iiconservation.org/node/1462
Στο τεύχος 9 (2009) του επιστημονικού περιοδικού του Μουσείου Μπενάκη παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του Ερευνητικού Προγράμματος με τίτλο Έλεγχος Αυθεντικότητας και Διασφάλιση Ταυτότητας Αρχαιολογικών Αντικειμένων, Έργων Τέχνης και Τεχνολογικά Πιστών Αντιγράφων με Μη Καταστρεπτικές Τεχνικές και Τεχνολογίες Ενσωματωμένης Στοιχειακής Σήμανσης (ΤΕΣΣ), το οποίο χρηματοδοτήθηκε από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας ΓΓΕΤ/ΠΕΠ Ν. Αττικής, με συγχρηματοδότηση από την ΕΕ/Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και στο οποίο συμμετείχαν το Ινστιτούτο Πυρηνικής Φυσικής του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», το Τμήμα Συντήρησης του Μουσείου Μπενάκη, και η εταιρία ΘΕΤΙΣ authentics ΕΠΕ. Επιστημονικοί υπεύθυνοι το προγράμματος είναι οι Ανδρέας Καρύδας (ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος), Βασίλης Πασχάλης (Μουσείο Μπενάκη) και Ελένη Αλούπη-Σιώτη (ΘΕΤΙΣ authentics).
Βασική αρχή της μεθόδου ΤΕΣΣ αποτελεί η ενσωμάτωση χημικών ιχνηθετών στο σώμα ή και στο υάλωμα τεχνολογικά αυθεντικών αντιγράφων αρχαίων κεραμικών, καθώς και σε υλικά που χρησιμοποιούνται κατά τη συντήρηση και αποκατάσταση αρχαιολογικών αντικειμένων και έργων τέχνης.
Ι. Ασλάνη, Ε. Αλούπη-Σιώτη, Α.Γ. Καρύδας, Β. Πασχάλης, 2009. «Διασφάλιση της ταυτότητας αρχαιολογικών αντικειμένων, έργων τέχνης και τεχνολογικά πιστών αντιγράφων με μη καταστρεπτικές τεχνικές και τεχνολογίες ενσωματωμένης στοιχειακής σήμανσης (ΤΕΣΣ)», στο Μουσείο Μπενάκη 9 2009. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη. 61-69
ISSN 1109-4109
http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/benaki/article/view/1762
http://www.benaki.gr/index.asp?id=50401&sid=703&cat=0&lang=gr
http://www.benaki.gr/index.asp?id=4060105&lang=gr
Παρουσίαση της μεθόδου προστασίας έργων τέχνης με την μέθοδο της στοιχειακής σήμανσης έργων τέχνης στο ένθετο Science της εφημερίδας ΒΗΜΑ (24.01.10).
Paschalis, V., Aloupi, E., Aslani, I., Karydas, A.G. Elemental Tagging Technology for the Authentication of Artwork. Forum Conservation, Sofia, April 24-28, 2009.
Δ. Κοτζαμάνη, Ι. Ασλάνη, 2009. «Τα χάλκινα πολυκάνδηλα του Μουσείου Μπενάκη» (επίμετρο), στο Μουσείο Μπενάκη 8 2008. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη. 107-114
D. Kotzamani, V. Kantarelou, Ch. Sofou and A. G. Karydas, 2009. «The golden Kylix inv. No. 2108 of the Benaki Museum: Technical report», στο Μουσείο Μπενάκη 8 2008. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη. 39-61
Η Βάια Παπαζήκου, απόφοιτη του Α.Τ.Ε.Ι. Αθήνας, παρουσίασε το 2008 τη πτυχιακή της εργασίας με θέμα Τάματα: Μέταλλο, Τεχνική, φθορά και προτάσεις για τη συντήρησή τους, και η οποία συνυπογράφει μαζί με τις Δ. Κοτζαμάνη και Ι. Ασλάνη τη μελέτη με τίτλο Τα ασημένια Τάματα της συλλογής Παϊδούση από το Μουσείο Μπενάκη: χαρακτηρισμός της σύστασης και τεχνικά ζητήματα, η οποία παρουσιάστηκε σε ανακοίνωση τοίχου στο 4ο συνέδριο αρχαιομετρίας.
Επάνω το τάμα με αρ. ευρ. 37141 με τη μορφή χεριού, και κάτω πλάγια τομή δείγματος αυτού (200x) όπου διακρίνονται συμπιεσμένοι και αρκετά επιμηκυμένοι. κρύσταλλοι κόκκινου και άσπρου χρώματος που αποδίδονται σε χαλκό και άργυρο αντίστοιχα. Η όψη αυτή σχετίζεται με μικροδομές αντικειμένων που η επιφάνειά τους έχει υποστεί εμπλουτισμό.
Λεπτομέρεια από την επιφάνεια του τάματος με αρ. ευρ. 36641 η οποία είναι διακοσμημένη με διαφορετικής απόληξης εργαλεία κρούσης.
Μουσείο Μπενάκη | Τμήμα Συντήρησης 
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.