Παρουσίαση της Αλεξάνδρας Καλλιγά με θέμα: Εισαγωγή στην τεχνολογία κατασκευής ρωσικών εικόνων του 16ου-18ου αιώνα
Το πλήρες πρόγραμμα εδώ
Category Archives: Συντήρηση | Conservation
Εικόνες | Icons
Conservation at the Benaki Museum
Συντήρηση γυαλιού σε γρήγορη κίνηση! | Glass conservation in fast-forward!
Συντήρηση φωτιστικού εξωτερικού χώρου | The conservation of an outdoor lamp
Η πτυχιούχος Skyler Jenkins, φοιτήτρια του προγράμματος UCLA/Getty Master ‘Διατήρηση Αρχαιολογικών και Εθνογραφικών Υλικών’, στο πλαίσιο της πρακτικής άσκησης του τρίτου έτους , εργάστηκε για τρεις μήνες στο εργαστήριο συντήρησης του Μουσείου Μπενάκη.
Μία από τις εργασίες που της ανατέθηκαν, ήταν ένα φωτιστικό εξωτερικού χώρου από το Μουσείο Μπενάκη – Οικία Leigh Fermor στην Καρδαμύλη. Όπως αναφέρει η Skyler στη μελέτη της «Πρόκειται για ένα από τα 7 παρόμοια φωτιστικά που κρέμονται τον κήπο του σπιτιού και ένα από τα πολλά αντικείμενα που ο Fermor αγόρασε και χρησιμοποίησε. Το αντικείμενο αυτό είναι ένα αστέρι με 12 κορυφές, κατασκευασμένο από όστρακα capiz και μέταλλο (κράμα χαλκού, κασσίτερο, σίδηρο, κράμα μολύβδου-κασσιτέρου). Η προέλευσή του δεν είναι γνωστή, αλλά μοιάζει περισσότερο με φωτιστικό parol από τις Φιλιππίνες. Τα Capiz, γνωστά και ως όστρακα για παράθυρα (windowpane oysters), κυρίως συναντώνται στην ευρύτερη περιοχή των Φιλιππίνων, έχουν βρεθεί όμως και ακόμα πιο δυτικά όπως για παράδειγμα στην Ερυθρά Θάλασσα.
Για την κατασκευή τέτοιων φωτιστικών, τα όστρακα συλλέγονται, καθαρίζονται και κόβονται σε συγκεκριμένο σχήμα και μέγεθος. Στη συνέχεια ελάσματα από κράμα χαλκού (κατά πάσα πιθανότητα ορείχαλκος) διπλώνονται κατά μήκος των ακμών του κάθε κομμένου όστρακου τυλίγοντάς το. Αφού όλα τα τμήματα συναρμολογηθούν στο επιθυμητό σχήμα όπως ενός αστεριού ή μιας σφαίρας, οι εξωτερικές άκρες των ελασμάτων συγκολλούνται μεταξύ τους στις διασταυρώσεις κατά μήκος των ραφών με μαλακή κόλληση (κράμα μολύβδου-κασσιτέρου). Η εξωτερική επιφάνεια των συγκεκριμένων ελασμάτων επικασσιτερώνεται. Μία μόνο περιοχή παραμένει ασυγκόλλητη, εκεί όπου έχει υπολογισθεί το αρθρωτό άνοιγμα για την τοποθέτηση των διαφόρων ηλεκτρικών εξαρτημάτων στο εσωτερικό του φωτιστικού. Για να λειτουργήσει η άρθρωση, έχουν προστεθεί κυλινδρικά κομμάτια από μέταλλο τα οποία διαπερνά μεταλλικός πείρος ο οποίος συνήθως είναι σιδερένιος (στη συγκεκριμένη περίπτωση έχει χαθεί).
Το γεγονός ότι το αντικείμενο ‘ζει’ στο εξωτερικό περιβάλλον όχι μόνο καθόρισε τον τρόπο συντήρησης και το σκεπτικό για την μελλοντική διατήρησή του αλλά έδωσε και σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή του πριν φτάσει στο εργαστήριο.
Το φωτιστικό είναι ένα ευαίσθητο αντικείμενο όμως η κατάστασή του κρίνεται γενικά σταθερή. Σώζεται σχεδόν ολόκληρο -περίπου το 90%- με μία μόνο απώλεια σε μία από τις κορυφές του (αστεριού). Στο εσωτερικό του υπάρχει μεγάλη συσσώρευση χώματος, σκόνης και ιστών αράχνης και μάλιστα σε μία γωνία εντοπίζονται και υπολείμματα από φωλιά πουλιών.
Η επιφάνεια των μετάλλων εσωτερικά, παρουσιάζει προϊόντα διάβρωσης με διάφορες διαβαθμίσεις χρώματος. Αυτές σχετίζονται με τα μέταλλα κατασκευής, δηλαδή εκτεταμένες καφέ-κόκκινες οξειδώσεις/θειούχες ενώσεις, πράσινα άλατα είτε χλωρίου (τοπικά) είτε άλλης σύστασης (πιο εκτεταμένα) κράματος χαλκού και γκριζόασπρες οξειδώσεις/θειούχες ενώσεις κράματος μολύβδου-κασσίτερου για την κόλληση. Τα προϊόντα αυτά παρουσιάζουν κρυσταλλικότητα, έχουν διαφορετική υφή και έχουν προκαλέσει ανύψωση και απολέπιση. Επίσης η επιφάνεια του μετάλλου εξωτερικά είναι σταθερή παρότι δείχνει ανομοιογενής ανάλογα με το είδος και την μορφή της διάβρωσης (καφέ-κόκκινες οξειδώσεις, μαύρες θειούχες και απαλού πράσινου ίσως θεϊκές ή φωσφορικές ενώσεις κράματος χαλκού καθώς και μαύρο-σκούρο γκρι οξείδια και θειούχα του κασσιτέρου). Όσον αφορά στα όστρακα, είναι εύθραυστα και μάλιστα ορισμένα παρουσιάζουν απώλειες, ρωγμές και απολεπίσεις. Η επιφάνειά τους όμως είναι σταθερή. Επίσης παρατηρείται ένα στρώμα σκόνης ή/και αλάτων που είναι αναμενόμενο λόγω της έκθεσης του αντικειμένου σε ένα υπαίθριο περιβάλλον κοντά στη θάλασσα. Ενδεχομένως πρόκειται για τη νόσο του Byne.
Βασικός στόχος της συντήρησης του φωτιστικού ήταν να απομακρυνθούν οι ακαθαρσίες από το εσωτερικό του, να καθαριστεί η επιφάνεια των οστράκων και του μετάλλου και να σταθεροποιηθούν ή/και να αναδειχθούν αισθητικά οι κατεστραμμένες περιοχές (οστράκων-μετάλλου). Αρχικά πραγματοποιήθηκε σκούπισμα των εσωτερικών επιφανειών με ηλεκτρική σκούπα. Στη συνέχεια καθαρίστηκε η εσωτερική και εξωτερική επιφάνεια των οστράκων με μπατονέτα και απιονισμένο νερό ενώ το μέταλλο και από τις δύο πλευρές καθαρίστηκε μηχανικά με υαλόβουρτσα εμποτισμένη σε απιονισμένο νερό ώστε να μαλακώσει. Υπολείμματα στην επιφάνεια από τον καθαρισμό αυτόν απομακρύνθηκαν με μπατονέτα και αιθανόλη. Η αιθανόλη βοήθησε και στην ξήρανση της επιφάνειας. Για την στερέωση και αισθητική αποκατάσταση των οστράκων χρησιμοποιήθηκαν δύο κομμάτια από μη υφασμένο ύφασμα από ίνες γυαλιού (Neotex®) εμποτισμένα με εποξειδική ρητίνη Araldite 2020 η οποία χρωματίστηκε με χρωστικές σκόνης και ακρυλικά. Οι συμπληρώσεις των χαμένων μεταλλικών ελασμάτων έγιναν από λευκό εποξειδικό στόκο Milliput® φινιρισμένο με γυαλόχαρτο και χρωματισμένο με ακρυλικά χρώματα. Όλες οι συμπληρώσεις οστράκων-μετάλλου προσαρμόστηκαν με Paraloid™ B-48N σε ακετόνη 40%. Για την ανάρτηση και χρήση του αντικειμένου ως φωτιστικό στον κήπο, έπρεπε να προσαρμοστεί στο εσωτερικό του ένα μεταλλικό στήριγμα. Το τμήμα αυτό μορφοποιήθηκε από σύρματα ορειχάλκου και μαλακή κόλληση (καλάι) και τοποθετήθηκε με Paraloid™ B-48N σε ακετόνη 40% στο εσωτερικό, κοντά στο πρώην σπασμένο τμήμα Οι περιοχές σε επαφή με το αντικείμενο τυλίχθηκαν με μη υφασμένο ύφασμα πολυεστέρα (Holytex®) ώστε να μην ακουμπάνε απευθείας σε αυτό για να αποφευχθεί η γαλβανική διάβρωση. Ο χαμένος πείρος αποκαταστάθηκε με ορειχάλκινο σύρμα το οποίο επικαλύφτηκε προληπτικά με Incralac® σε τολουόλιο 18% για προστασία.
Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) ανέλαβε εξ’ολοκλήρου τη συντήρηση και επισκευή της Οικίας Leigh Fermor, και την προετοιμασία της για να λειτουργήσει ως χώρος φιλοξενίας σημαντικών προσωπικοτήτων, των γραμμάτων και των τεχνών και ως κέντρο εκπαιδευτικού χαρακτήρα με τη συνεργασία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Skyler Jenkins, a graduate student from the UCLA/Getty Master’s program in Conservation of Arhaeological and Ethnographic Materials spent three months at the Benaki Museum conservation labs as part of her third year internship. One of her assigned treatments was on an outdoor lamp from the Benaki Museum – Leigh Fermor House in Kardamyli.
As Skyler mentions in her study «This was one of the objects around the house that Fermor purchased and used. There are actually 7 lamps scattered around the property. This lamp is a 12-pointed star, made from capiz shells, copper alloy, most likely lead and tin, and iron. Its provenance is not well known but it most heavily resembles a Filipino parol lamp.
Capiz shells, known also as windowpane oysters, grow heavily around the Philippines but can also be found as far west as the Red Sea. For manufacturing and construction of lamps like these, the shells are collected and cleaned. Following a pattern, they are cut to shape. Strips of copper alloy are folded lengthwise and around each edge of the cut shell. Once assembled into a shape (such as a star or a globe), the outside edges of the strips are soldered together at the intersections along the seams most likely with a soft solder (lead-tin alloy). The exterior of the lamp is tinplated. One of the points of the star has added cylindrical pieces to create a hinged opening with a probable iron pin (is now lost) for access to the electric components.
Because this object lives outside, this guided the treatment decisions and ideas about long-term maintenance and also gave information about its life before arriving to the lab. As for condition, the object’s structure is stable but fragile and approximately 90% whole. There is a large loss of half of one of the points. The metal came exhibits corrosion indicative of the different types of metal used i.e. extensive brown-red oxidationssulfur compounds, green salts of either chlorine (locally) or of other consistency (more extensive) related to the copper alloy and gray oxidations/sulfur compounds related to the lead-tin solder. The corrosion is crystalline, with different textures, creating lifting and flaking with various striations of color. In addition, the surface of the metal is stable but uneven relating to the different corrosion products present (brown-red oxidations, black sulphides and pale green perhaps sulphate or phosphate compounds of the copper alloy as well as black-dark gray tin oxides and sulphides). The shell elements are fragile with a few panels exhibiting losses, cracking, and flaking. The surfaces of the shell panels are stable. There is a layer of dust and/or salts present from being in an outdoor environment near the sea, possibly Byne’s disease. The interior exhibits a large accumulation of dirt, dust, and spiderwebs with a concentration of dirt and/or remnants of a birds nest in one corner.
The goals of the treatment were to clean the buildup of dirt and debris and stabilize and aesthetically integrate the broken areas. Treatment began with a vacuuming of the interior to remove the excess debris. Wet cleaning of the interior and exterior of the shell was carried out with cotton swabs and deionized water. Mechanical cleaning of the exterior and the accessible interior of the metal came was carried out with a glass bristle brush soften with deionized water while a cotton swab and ethanol passed over each cleaned surface to remove excess debris and dry the surface.
For stabilization and aesthetic reintegration, shell panel replacements consist of two pieces of nonwoven fiberglass tissue (Neotex®) painted with Araldite® 2020 epoxy resin toned with powder pigments and acrylic paint. Metal replacements were made from white superfine Milliput® carveable epoxy putty, they were shaped with sandpaper and toned with acrylic paints. Both shell and metal replacements were attached with 40% Paraloid™ B-48N in acetone.
In order to have hang and display this as a lamp, an internal piece was constructed. It consists of shaped and soldered brass wire. A nonwoven polyester fabric (Holytex®) was wrapped around the areas which directly touched the object (avoiding galvanic corrosion). The piece was attached inside to the metal came, near the broken tip, with 40% Paraloid™ B-48N in acetone. A replacement pin was created from brass wire and coated with 18% Incralac® in toluene to prevent corrosion.
The Stavros Niarchos Foundation (SNF) fully covered the cost of the repair works and the restoration of the Patrick and Joan Leigh Fermor House as well as the cost of the necessary equipment, so that it can operate as a centre for hospitalities of notable figures from the intellectual and artistic worlds as well as a center for educational activities in collaboration with Institutions in Greece and abroad.
Η συντήρηση μιας εικόνας του 16ου αι. με τον άγιο Νικόλαο | Α Greek icon of St. Nicholas.
Ελληνική η παράσταση, άγνωστη η προέλευση, βενετσιάνικο το πλαίσιο, ματαιωμένη(:) η πρώτη παραγγελία και ο δεύτερος(;) ζωγράφος… βιαστικός! Η συντήρηση μιας ταξιδεμένης εικόνας του 16ου αι. με τον άγιο Νικόλαο, γρίφοι τεσσάρων αιώνων και σύγχρονα σενάρια…
Το ιδιαίτερο αυτό έργο, μια εικόνα του Αγίου Νικολάου σε περίτεχνο, ξυλόγλυπτο πλαίσιο (διαστ.38 x 30 x 3 εκ.), συντηρήθηκε στα εργαστήρια του μουσείου, σε δύο φάσεις: Η πρώτη πραγματοποιήθηκε το 2015, είχε ως στόχο να διασώσει το έργο από την κατάρρευση: το αποσαθρωμένο ξύλο εμποτίστηκε και απεντομώθηκε, τα αποχωρισμένα λεπτά του τμήματά ενισχύθηκαν, συγκολλήθηκαν και εν τέλει προσαρμόσθηκαν σε ένα σταθερό αδρανές υπόβαθρο, από plexiglass, μέσω ενός σύνθετου συστήματος περικοχλίων και ελατηρίων πιέσεως, που τα συγκρατεί στη σωστές θέσεις. Στη δεύτερη επέμβαση που έγινε το 2017, στερεώθηκαν τα αποκολλημένα τμήματα ζωγραφικής και προετοιμασίας και αφαιρέθηκαν τα τρία, εξαιρετικά οξειδωμένα στρώματα βερνικιών που κάλυπταν ανομοιόμορφα τη ζωγραφική και το πλαίσιο. Το εκτεταμένο δίκτυο βαθιών ρωγμών στο κεντρικό διάχωρο, έχει αποδομήσει την ενότητα της μορφής, ενώ δραστικότατες απόπειρες καθαρισμού κατά το παρελθόν, έχουν καταστρέψει για πάντα τις λεπτές πινελιές των επιφανειακών ζωγραφικών στρωμάτων. Σε επιλεγμένες φθορές έγινε χρωματική συμπλήρωση, με στόχο κυρίως, την αποκατάσταση της αναγνωσιμότητας της κυριολεκτικά κατακερματισμένης μορφής του Αγίου Νικολάου.
Όσο περίπλοκα ήταν τα ζητήματα συντήρησής του, άλλο τόσο σύνθετα και εν πολλοίς αναπάντητα, ήταν και τα ερωτήματα που εγείροντο κατά τη διάρκεια των εργασιών και της τεχνολογικής μελέτης του έργου. Τα κατασκευαστικά στοιχεία και ο ζωγραφικός τρόπος μαρτυρούν με ασφάλεια, δύο φάσεις ζωής του έργου, με σημαντική χρονική απόσταση μεταξύ τους. Πρώτο κατασκευάζεται και χρυσώνεται το σύνθετο πλαίσιο, στη μορφή του μικρού αλταρίου (tabernacle frame) προοριζόμενο να δεχθεί στο κεντρικό, τετράγωνο διάχωρο, μία κυκλική σύνθεση (tondo). Πέραν του κεντρικού, λεπτού τμήματος ξύλου, το πλαίσιο έχει διαμορφωθεί από επάλληλα, λεπτά και επιμήκη τμήματα, στερεωμένα με άφθονους ξύλινους, κυλινδρικούς συνδέσμους και με σιδερένια καρφιά. Η ανάγλυφη διακόσμησή του, φέρει όλα τα χαρακτηριστικά της ιταλικής τεχνικής pastiglia (απουσία υφάσματος, διπλό στρώμα γύψου και κόλλας, χονδρόκοκκο το πρώτο και λεπτόκοκκο το επιφανειακό, καστανοκόκκινο αμπόλι και στιλβωτά φύλλα χρυσού). Οι εμπίεστοι βλαστοί επίσης και οι στικτοί ρόμβοι στις επίπεδες, χρυσωμένες επιφάνειες, το συνδέουν άμεσα στυλιστικά, με βενετσιάνικα πλαίσια του α΄μισού του 16ου αιώνα, δημοφιλή για έργα ιδιωτικής λατρείας. Το πλαίσιο μπορεί να κατασκευάστηκε ή και να ταξίδεψε, σαν εμπορικό προϊόν, από την περιοχή του Veneto, ενώ δεν μπορούν να αποκλεισθούν και άλλα κέντρα, μεγάλης παραγωγής ζωγραφικών έργων κατά το 16ο αι., όπως η Κρήτη. Για άγνωστο σήμερα λόγο (ακύρωση της αρχικής παραγγελίας; αθέτηση των συμφωνημένων από το ζωγράφο; μη προτίμησή του πλαισίου από κανέναν παραγγελιοδότη;) το κεντρικό διάχωρο, δε ζωγραφίστηκε ποτέ στην πρώτη αυτή φάση, όπως αδιαμφισβήτητα απέδειξε η ακτινογράφηση (κάτω από τη μορφή του αγίου Νικολάου, δεν καταγράφονται προγενέστερα ζωγραφικά στρώματα). Στη συνέχεια το πλαίσιο πρέπει να φυλάχθηκε για μεγάλο διάστημα, παρουσιάζοντας όμως φθορές, όπως η απώλεια των δύο κιονίσκων που αρχικά το πλαισίωναν εκατέρωθεν. Οι λόγοι που δικαιολογούσαν τη φύλαξη ενός τέτοιου αζωγράφιστου πλαισίου, είναι όχι μόνο η χρηματική του αξία ως ξυλείας, κατασκευής και φύλλων χρυσού, αλλά μαζί με το πρακτικό του μέγεθος και η πιθανότητα να αξιοποιηθεί για μια άλλη παραγγελία.
Παράδειγμα αποτελεί μία σχετική μαρτυρία, μεταξύ πολλών που αφορούν κρητικούς ζωγράφους του 16ου αι., στα αρχεία των νοταρίων του Χάνδακα και της Βενετικής διοίκησης του νησιού, σώζεται σε έγγραφο της 5ης Ιουλίου 1581: ο γνωστός ζωγράφος Γεώργιος Κλόντζας υποχρεώνεται με διαταγή του Δούκα να επιστρέψει στον παραγγελιοδότη του ser Piero Lando, το «σφαλιστάρι», το τρίπτυχο δηλαδή, από ξύλο καρυδιάς – la gesiolla de noghera in greco chiamato sfalistari – που είχε παραλάβει για να το ζωγραφίσει, αλλά τελικά δεν ζωγράφισε τίποτε. Διαφορετικά, θα πρέπει να πληρώσει 16 υπέρπυρα για την αξία του. (Μ. Κωνσταντουδάκη, Νέα έγγραφα για ζωγράφους του Χάνδακα από τα αρχεία του Δούκα και των νοταρίων της Κρήτης, Θησαυρίσματα, τ. 14,1977, σελ. 168-9,192-3). Από το συμβόλαιο αυτό, προκύπτει όχι μόνο η αξία του διαμορφωμένου τριπτύχου σε υπέρπυρα και το είδος του ξύλου αλλά και η πληροφορία ότι ο Piero Lando το είχε παραλάβει προηγουμένως – από έναν ξυλογλύπτη(;) από άλλο εργαστήριο ζωγραφικής ή ίσως και από κάποιον έμπορο – και το παρέδωσε έτοιμο στο ζωγράφο.
Αρκετά χρόνια μετά, δεκαετίες πιθανότατα, έρχεται η στιγμή να αξιοποιηθεί το όμορφο πλαίσιο για πρώτη φορά(;) ή για μια νέα παραγγελία: θα ζητηθεί μια εικόνα του Αγίου Νικολάου ημίτομου, με το βυζαντινό τρόπο και με την ελληνική επιγραφή ‘ο άγιος Νικόλαος’… Σχετικά με το γεωγραφικό χώρο που βρίσκεται τότε το έργο, ή για την ταυτότητα του αναθέτη, μόνο εικασίες μπορούν να διατυπωθούν. Εικονογραφικά και τεχνοτροπικά, η ζωγραφική της μορφής του δημοφιλούς, θαλασσινού αγίου, μετωπικού με κλειστό ευαγγέλιο, εγγράφεται στην τυποποιημένη πλέον, παραγωγή των ελλήνων ζωγράφων, του ύστερου 16ου αιώνα. Ήταν άραγε κατεπείγουσα η παραγγελία εξαιτίας κάποιου επικείμενου, θαλάσσιου και επικίνδυνου ταξιδιού του παραγγελιοδότη; Ή μήπως είχε ταπεινό κόστος, μια τιμή «ευκαιρίας», γιατί το κομψό πλαίσιο ήταν πια παλαιομοδίτικο και σε δεύτερη χρήση; Η ομολογουμένως πλημμελής εργασία του ζωγράφου, εφόσον μπορούμε να τον κρίνουμε μετά τέσσερεις και πλέον αιώνες, φανερώνει είτε ότι βιαζόταν πολύ, ή/και ότι δεν ήταν καθόλου εξοικειωμένος με τη μορφή του παλιού, περίτεχνου πλαισίου: το νέο, παχύ στρώμα προετοιμασίας γύψου που προσέθεσε στο κεντρικό διάχωρο, σε κυκλικό σχήμα, εξαιρώντας τις γωνίες, έχει αδρή επιφάνεια, καλύπτει πρόχειρα παλιές φθορές ενώ το υλικό έχει τρέξει στις δύο κάθετες πλευρές του πλαισίου. Η μορφή του Αγ. Νικολάου επιπλέον, χαράχθηκε ως προσχέδιο, πρώτα ανεστραμμένη και μετά διορθώθηκε στη σωστή, ως προς το πλαίσιο, θέση. Ο ζωγράφος σκέφθηκε αρχικά να αξιοποιήσει την εμπίεστη διακόσμηση με ελισσόμενους βλαστούς, των 4 γωνιαίων τριγώνων και να μην τα καλύψει με προετοιμασία, εν τέλει όμως τα επιζωγράφισε με πράσινο χρώμα και λευκά φυτικά κοσμήματα. Υπολείμματα από το ίδιο σκουροπράσινο χρώμα, ολόγυρα στο πλαίσιο, φανερώνουν ότι σε αυτή τη φάση, δέχθηκε μια πρόσθετη, γραπτή διακόσμηση, πάνω από το παλιό φύλλο χρυσού και στις θέσεις των δύο χαμένων κιονίσκων, που δεν θεωρήθηκε απαραίτητο να αντικατασταθούν με νέους. Ότι και αν συνέβη τότε, ο νέος κάτοχος του έργου όπως και οι μετέπειτα, σίγουρα φρόντισαν για την καλή διατήρηση του, όπως αποδεικνύουν τα τρία, οξειδωμένα στρώματα βερνικιών που το κάλυπταν και οι απόπειρες – δραστικών δυστυχώς – καθαρισμών τους, με στόχο να διακρίνεται η μορφή του προστάτη άγιου.
Πίσω στο σήμερα… μετά την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης, ο θαλασσινός άγιος Νικόλαος αναχώρησε, με πτήση αυτή τη φορά, προς το νέο – ή το γενέθλιο άραγε(;) – τόπο του, την Ιταλία, προστατευμένος σε ειδική για τα έργα τέχνης, συσκευασία και εφοδιασμένος με τα απαραίτητα πιστοποιητικά του ελληνικού κράτους. Εκεί πρόκειται να διανύσει και άλλες δεκαετίες, του 21ου ήδη αιώνα, σιωπώντας βέβαια πάντα, για τις φουρτούνες και τα αινίγματα των πρώτων αιώνων της ζωής του.
Α Greek icon of St. Nicholas in a Venetian tabernacle frame. Restoration and history issues.
This privately owned, richly ornamented icon of unknown provenance was brought to the Benaki Conservation Laboratory in 2015, in need of urgent care. The treatment took place in two successive phases, the first focused on documentation, consolidation and structural issues and the second on cleaning and restoration. The consolidation of loose and unstable parts of the relief decoration, the paint layers and the fragmented and severely weakened by insect infestation wooden support was the first priority. The board fragments were then joined and held securely in place on a specially designed, inert mount. The cleaning of the three, successive layers of darkened varnish coatings, the restoration and further documentation relating to materials and technique, followed in 2017. Despite the fact that the original vertical pilasters or colonnettes are lost, the tabernacle frame, with its gilded, floral, pastiglia (raised patterns made of coarse and thin gesso layers) and punched decoration, seem Venetian in origin, in a taste typical for private devotional images made in Italy in the early 16th c. In contrast, the figure of St Nicholas is certainly the work of an artist familiar with the Byzantine imagery. As revealed by X-ray images, the central tondo bore no traces of an original painting. The frame might have been left aside in the workshop, sold or transported far away from Veneto and, possibly decades later, commissioned to an artist who produced a work in the greek style of the late 16th c. The icon of St Nicholas, with the saint’s name written in greek and the Italian frame, now in second use, is certainly a work of a highly decorative effect. In terms of style and iconography, St. Nicholas is fully coherent with works of mass production, prepared in workshops of greek masters, active in the Mediterranean during the late 16th and early 17th c. who were capable of producing works of alla greca e latina styles, appropriate for their multiethnic clientele. However and despite all the technical data gathered during documentation, tracing the icons’ true history and “adventures” still remains speculative. In December 2017 the icon, progressing through the 5th c. of its lifetime, restored and in a stable condition, was transported back to Italy – its place of origin, in a never ending adventure.
Η Χάρτα του Ρήγα | Rigas Velestinlis Charta
Η Χάρτα του Ρήγα ή Χάρτα της Ελλάδος είναι μεγάλων διαστάσεων χάρτης που απεικονίζει τον ελλαδικό χώρο και την ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής χερσονήσου νότια του Δούναβη. Πρόκειται για ένα έργο του Ρήγα Βελεστινλή, από τα πιο σημαντικά έργα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ξεχωριστό δείγμα της ελληνικής χαρτογραφίας της προεπαναστατικής περιόδου. Ο χάρτης τυπώθηκε στη Βιέννη μεταξύ 1796-7, στο τυπογραφείο του J. Nitsch, σε 1220 αντίτυπα. Χαράκτης του ήταν ο γνωστός καλλιτέχνης της εποχής Franz Mueller. Για την εκτύπωση χρησιμοποιήθηκε ολλανδικό χαρτί τύπου “elephant”, ονομασία που σχετίζεται είτε με το μέγεθος, είτε με την ποιότητά του. Οι διαστάσεις του χάρτη, μνημειώδεις, για τα δεδομένα της εποχής, ήταν περίπου 2,1×2μ. Μέχρι ήμερα έχουν καταγραφεί 39 αντίτυπα της Χάρτας στην Ελλάδα και 19 στο εξωτερικό, τα οποία σώζονται σε μεγάλες βιβλιοθήκες και ιδιωτικές συλλογές.
Η Χάρτα ανήκει σε ιδιωτική συλλογή. Ήταν διπλωμένο σε 48 τμήματα και είχε φοδραριστεί σε λινό ύφασμα το οποίο είχε επιπλέον ενισχυθεί στο μέσο του, με λωρίδες λινού υφάσματος, σε σχήμα σταυρού, προκειμένου να ενωθούν τα τέσσερα επιμέρους τμήματα. Καθώς η κατάσταση διατήρησης της ήταν καλή αποφασίστηκε να μην αφαιρεθεί το λινό ύφασμα και να γίνουν οι λιγότερες δυνατές επεμβάσεις. Αφαιρέθηκαν οι επιφανειακοί ρύποι με στεγνό καθαρισμό και από τις δύο πλευρές. Στη συνέχεια απομακρύνθηκαν μηχανικά οι λωρίδες λινού υφάσματος που ένωναν τα επιμέρους τμήματα και ο χάρτης επιπεδοποιήθηκε με υγρασία. Κατά μήκος όλων των διπλώσεων και περιμμετρικά η Χάρτα ενισχύθηκε με λωρίδες πολυεστερικού υφάσματος (Lascaux P110) και ακρυλική κόλλα (Lascaux 498 HV), ώστε να μπορέσει με ασφάλεια να τοποθετηθεί σε τελάρο. Έγιναν στερεώσεις και συμπληρώσεις μικρής έκτασης και το έργο τοποθετήθηκε στο νέο του τελάρο. Ακολούθησε η χρωματική αποκατάσταση στα σημεία που είχαν γίνει οι συμπληρώσεις. Η τελική παρουσίαση του χάρτη, έγινε σε κορνίζα αλουμινίου βαμμένη με ηλεκτροστατική βαφή και υπέρλευκο αντιανακλαστικό κρύσταλλο με φίλτρο UV.
Rigas Velestinlis Charta is a large scale map of Greece and the Balkan Peninsula south of the river Danube. It is an important work of the Greek Enlightenment and a profound specimen of Greek cartography of the pre-revolutionary era. Engraved by Franz Mueller, a famous artist of the time, it was printed on Dutch paper by J. Nitsch in Vienna, circa 1796-7, in 1220 copies. The type of paper “elephant” may be related to either its grand size or high quality. The map, measuring approximately 2,1 x 2 m, is considered of monumental size for its time. Up to now thirty-nine prints of the Charta have been recorded in Greece and nineteen abroad, stored in libraries and private collections.
This Charta belongs to a private collection. Due to multiple folding, it was divided into 48 parts which were held well in place lined on a linen canvas during a previous conservation treatment. The lining had been additionally supported at a latter time, with extra linen bands forming a cross on the reverse. Since the state of preservation of the map was good, it was decided to restrain only to minimum interventions. Surface dirt was removed from both sides. The linen bands were removed from the reverse and the map was flattened by humidification. Bands of polyester fabric (Lascaux P110) were adhered with an acrylic adhesive (Lascaux 498HV) on the reverse, to support the folds and the edges and to ensure that the map could be later safely mounted. Consolidation and minor filling of gaps were performed. The Charta was mounted on a new stretcher and fillings were retouched. It was finally placed in an aluminum frame with powder coating, mounted with an anti-reflex crystal and UV filter.
Art deco μαύρο αδιαφανές γυαλί με επίθετο διάκοσμο από ασήμι | Art deco black opaque glass with silver overlay (video)
Η προέλευσή του σκεύους είναι άγνωστη. Κατασκευάστηκε σε υαλουργικά κέντρα της Αγγλίας, της Τσεχίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Αυστρίας, ή της Αμερικής; Όλες οι χώρες θεωρούνται πιθανές και μάλιστα σε μία περίοδο που ξεκινάει το 1889 και τελειώνει στα μέσα της δεκαετίας του 1930 – την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης – η ηλεκτρολυτική εναπόθεση του ακριβού ασημιού sterling (92,5% άργυρος) πάνω σε χειροποίητο γυαλί. Δυστυχώς ελάχιστα κομμάτια κατασκευάστηκαν αργότερα!
Η τεχνική ανακαλύφθηκε από τον Oscar Pierre Erard, στο Μπέρμιγχαμ της Αγγλίας και περιελάμβανε τη ζωγραφική του σχεδίου πάνω στο γυαλί με ένα εύτηκτο υλικό που περιείχε άργυρο αναμεμειγμένο με τερεβινθέλαιο, την τοποθέτηση του γυαλιού σε κλίβανο, τον καθαρισμό του και στη συνέχεια την εμβάπτιση του σε ένα διάλυμα αργύρου με τη συμμετοχή ηλεκτρικού ρεύματος. Το ασήμι σταδιακά ‘χτιζόταν’ στην περιοχή όπου είχε δημιουργηθεί το σχέδιο.
Η κατάσταση διατήρησής του όχι καλή. Σπασμένη βάση η οποία στο παρελθόν είχε επιπόλαια συγκολληθεί με κάποια πολυβινυλική κόλλα, αποκόλληση, στρέψη, σπάσιμο και απώλεια της ασημένιας διακόσμησης καθώς και απώλεια μικρών τμημάτων γυαλιού. Επίσης το γυάλινο πόδι, είχε πλήρως καταστραφεί.
Για την αποκατάσταση της βάσης, αφαιρέθηκαν οι παλιές κόλλες με κομπρέσες εμποτισμένες σε ακετόνη. Στη συνέχεια, τα σπασμένα, καθαρά πλέον κομμάτια, συναρμολογήθηκαν ξανά και συγκολλήθηκαν με τον πιο καθιερωμένο τρόπο συγκόλλησης γυάλινων αντικειμένων: Λεπτές ταινίες στερέωσης (Scotch® Magic™ Tape) και εποξειδική κόλλα (Hxtal Nyl-1).
Ακολούθησε η αποκατάσταση του σχήματος των ασημένιων ‘ελασμάτων’ καθώς και η τοποθέτηση και στερέωσή τους στις αρχικές τους θέσεις.
Όσον αφορά στο πόδι, συζητήθηκε ο τρόπος συμπλήρωσής του: ανεξάρτητο στήριγμα ή ενσωματωμένο; Και εφόσον το έργο ανήκε σε ιδιωτική συλλογή και επιλέχθηκε η δεύτερη περίπτωση θα χρησιμοποιείτο γυάλινη ράβδος ‘εμφυτευμένη’ στα δύο ανεξάρτητα κομμάτια του αντικειμένου ή γυάλινη ράβδος επικαλυμμένη με χρωματισμένη εποξειδική ρητίνη (Hxtal Nyl-1) με σκόνη αγιογραφίας στο χρώμα του γυαλιού; Κατάλληλα μεν υλικά, συμβατά με τα δομικά υλικά του έργου και αντιστρέψιμα, σύμφωνα με τον κώδικα δεοντολογίας του Συντηρητή Έργων Τέχνης και Αρχαιοτήτων, όμως η αισθητική σύγχυση δεν μπόρεσε να αποφευχθεί. Ο κάτοχος του έργου δυστυχώς τις περισσότερες φορές επιθυμεί την φαινομενική ολότητά του…
The dish origin is unknown. Was it made in glassmaking centers of England, the Czech Republic, Italy, France, Austria or America? All countries are considered to be possible in a period which begun in 1889 and ended in the mid 1930s – at the time of the Great Depression – with the electrolytic deposition of the expensive sterling silver (92.5% by weight of silver) on handmade glass. Unfortunately just a few pieces were made later!
The technique was discovered by Oscar Pierre Erard in Birmingham, England. It comprised the painting of a design onto the glass with a flux containing silver mixed with turpentine, its placing in a kiln, its firing, its cooling, its cleaning and then its immersion in a solution of silver through which an electric current was passed. The silver was gradually ‘built’ in the area where the design was created.
Its state of preservation was bad. The base was broken and superficially bonded sometime in the past with some polyvinyl adhesive while its silver decoration was peeled, twisted, broken and lost. Also, a few glass chips were missing. As for the glass foot, it was completely destroyed.
To restore the base, old adhesives were removed with cotton compresses impregnated in acetone. Then the broken, cleaned pieces were reassembled and attached in the most standard way of repairing glass objects: Fine tapes (Scotch® Magic™ Tape) and epoxy (Hxtal Nyl-1)! Further, the silver decoration had to be restored, placed and fixed in its original position.
Regarding the stem its restoration method was discussed: an independent support stand or an embedded one? Since the project belonged to a private collection and the second case was preferred, would a glass rod be chosen, ‘implanted’ in the two separate pieces of the artifact or a glass rod covered with resin mixed with pigment in the color of the glass? These are suitable materials, compatible with the structure of the artifact’s constituents and reversible, according to the Code of Ethics of the conservator of Antiquities and Works of Art. However, the distinction between the authentic and new part could not be avoided. Usually the owner of a work of art desires its total aesthetic completion…
Απλίκες υάλου Vianne | Vianne glass lamps
Δύο απλίκες τοίχου ιδιωτικής συλλογής, της γνωστής Γαλλικής εταιρείας παραγωγής γυάλινων αντικειμένων Vianne (1928 – 2005) μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο συντήρησης για συντήρηση.
H ανάταξη των σπασμένων κομματιών στο ένα εκ των δύο φωτιστικών ήταν απλή με τοποθέτηση στην εσωτερική επιφάνεια λεπτών ταινιών στερέωσης (Scotch® Magic™ Tape) και στην εξωτερική κυανοακρυλική κόλλα λόγω της υφής και των αποχρώσεων του γυαλιού που είχαν αποδοθεί με χημική προσβολή. Η συγκόλλησή τους πραγματοποιήθηκε με εποξειδική ρητίνη (Hxtal Nyl-1). Η συμπλήρωση όμως των χαμένων περιοχών που παρουσίαζαν τα δύο φωτιστικά, αποτέλεσε ένα στάδιο αποκατάστασης που λειτούργησε ως πρόκληση για εμάς. Δεν ήταν απαραίτητη μόνο η προσομοίωση της ημιδιαφάνειας του γυαλιού και της ιδιαίτερης τεχνικής διακόσμησης αλλά και η εξασφάλιση ενός σταθερού συμπληρώματος σύμφωνα με την επιθυμία του ιδιώτη.
Συνεπώς το καινούργιο τμήμα που θα κατασκευαζόταν από ρητινούχο υλικό θεωρήθηκε απαραίτητο να ενισχυθεί και συγκεκριμένα στις περιοχές γύρω από τις νέες οπές ανάρτησης – εφόσον οι προηγούμενες είχαν καταστραφεί – οι οποίες θα δέχονταν ένα σημαντικό βάρος του γυαλιού. Προτάθηκε η χρήση πέντε επάλληλων κομματιών υφάσματος από ίνες γυαλιού με μηδενικό σχεδόν πάχος και αραχνοΰφαντη όψη (non–woven fiberglass tissue), τα οποία θα ενσωματώνονταν στη μάζα του υλικού συμπλήρωσης. Το υλικό που επιλέχθηκε ήταν η εποξειδική Araldite® 2020. Επίσης προτάθηκε η χρήση λαμπτήρων LED ώστε να αποφευχθεί η γήρανση της ρητίνης.
Πράγματι, το δείγμα ρητίνης/υφάσματος που προετοιμάστηκε πριν την εφαρμογή στο αυθεντικό αντικείμενο, έδειξε όχι μόνο πολύ καλή συνοχή μεταξύ των φύλλων αλλά και αυξημένη σκληρότητα σε σχέση με την απλή ρητίνη καθώς και ένα πολύ καλό ημιδιαφανές αισθητικό αποτέλεσμα παρόμοιο με αυτό του γυαλιού.
Για το καλούπι, χρησιμοποιήθηκαν φύλλα οδοντιατρικού κεριού στα οποία υπολογίστηκαν οι θέσεις των οπών. Στις θέσεις αυτές – από την εσωτερική πλευρά – σταθεροποιήθηκαν με την εποξειδική ρητίνη τα πέντε επάλληλα κομμάτια του ‘γυάλινου’ υφάσματος διαστάσεων 1,5×1,5 εκ. Η ρητίνη συγκράτησης αφέθηκε να πολυμεριστεί. Στη συνέχεια, στην κενή περιοχή του καλουπιού, χυτεύτηκε πολύ προσεκτικά η ρητίνη αναμεμιγμένη με διαφανείς χρωστικές σε απαλή απόχρωση της ώχρας. Όπως συνηθίζεται, ακολούθησε η στίλβωση της στερεοποιημένης ρητίνης. Όσον αφορά στην αισθητική αποκατάσταση, υπήρξε πολύς…. πειραματισμός. Η κατάληξη; ζωγραφική με ρευστή εποξειδική και σκόνες αγιογραφίας. Σε αυτό το στάδιο ήταν ουσιαστική η συμβολή και των μικρο-σφαιριδίων υάλου Microballoons!
Two wall sconces of a private collection, made in the famous French glassware company Vianne (1928 – 2005), came to the conservation lab for repair. The assembly of the broken pieces in one of the two luminaries was simple by tapping on the inside surface Scotch® Magic™ Tapes and the outer cyanoacrylate adhesive due to its anomalous texture and hues attributed to the chemical attack decoration technique. Hxtal Nyl-1 epoxy resin was selected for their bonding. However, the gap filling of the missing areas for both objects was a challenge for us. It was not only necessary to simulate the translucency of the glass and its special decorative technique but also to ensure a stable fill so that the sconces could be suspended on the wall and reused according to the owner’s wish. Therefore, the new parts which would be made from a resinous material had to be strengthened. Since, the original holes were destroyed the areas around the new made holes were reinforced as they would accept the considerable weight of each glass artifact. The use of five pieces of non-woven glass fiber tissue with almost zero thickness and flimsy appearance was incorporated into the mass of the filler material. The material selected was Araldite® 2020. The use of LED lights was advised in order to avoid the aging of the resin. Indeed, the resin/tissue sample prepared prior to its application to the original object, not only showed very good consistency between the five pieces but also increased hardness relative to the resin alone as well as a very good semi-opaque aesthetic effect similar to that of the glass. For the mold, dental wax sheets were used in which the positions of the new holes were marked. At these locations – in the interior of the mold – the five ‘glass’ tissue pieces 1.5×1.5 cm were fixed with the epoxy resin which was allowed to polymerize. Then, in the blank area of the mold, the same resin mixed with transparent dyes, in a soft shade of the ocher was cast very carefully. As usual, polishing of the solidified material followed. As far as retouching is concerned, there was a lot….of experimentation. Finally painting with pigments and freshly made epoxy! The small glass beads Microballoons were substantial contributors to this stage!
Μνήμη Άγγελου Δεληβορριά | Angelos Delivorrias In Memoriam
Ενεργώντας πάντοτε με «…άλλες αξίες και σε κάποιες κατευθυντήριες αρχές, συνυφασμένες με ό,τι μπορεί να εννοηθεί ως εκπλήρωση του συχνά λεγόμενου, αλλά σπανίως πραττόμενου, κοινωνικού χρέους» ο Άγγελος Δεληβορριάς – ο επί χρόνια Διευθυντής μας – εμπνεύστηκε, ίδρυσε και στήριξε σταθερά και με όλες του τις δυνάμεις το Τμήμα Συντήρησης.
Το όραμα, η δημιουργικότητα, η ακατάπαυστη εργατικότητα και η αποφασιστικότητα, μαζί με τον συχνά εκρηκτικό, μα πάντοτε τόσο ανθρώπινο και ζεστό του χαρακτήρα, αποτέλεσαν κινητήρια δύναμη, έμπνευση για τη δουλειά μας και για περισσότερη προσπάθεια.
Προικισμένοι με όσα ανεξίτηλα μπόλιασε στον καθένα από μας, κοιτάζουμε μπροστά και προχωρούμε αποφασιστικά και σταθερά όπως ακριβώς και ο ίδιος θα ήθελε.
Always acting in accordance with “…other values and based on some guiding principles bound up with what could be called honouring our social responsibilities, a concept which is often spoken of, though rarely acted upon…” Angelos Delivorrias – our Director for so many years – founded and at all times supported to the utmost the Benaki Conservation Department.
His vision, creativity, industriousness and never failing determination, combined with his often explosive, but always so humane and warm character were the motivating force and inspiration for our work and extra effort.
Strengthened by his indelible bequest to each one of us, we look ahead and proceed surely and decisively just as he himself would have wished.
Συντήρηση Κινέζικου βάζου | Conservation of Chinese vase
Η Συντήρηση του Κινέζικου Αντικειμένου του Φεβρουαρίου.
Το έτος 2017 ήταν αφιερωμένο στις πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ Ελλάδας και Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει εκθέματα κινεζικής τέχνης σε μία ειδικά σχεδιασμένη προθήκη, ένα για κάθε μήνα. Για το Φεβρουάριο εκτίθεται ένα αγγείο από πορσελάνη με λευκή εφυάλωση και επικάλυψη σκούρας καστανής λάκας ένθετης με εγχάρακτα κομμάτια σεντεφιού (μάργαρου) και μεταλλικών στοιχείων που σχηματίζουν τοπίο με λίμνη, νησιά, περίπτερο, βάρκα, μπαμπού και μορφές ανδρών. Κίνα, επαρχία Jiangxi, πόλη Jingdezhen. Δυναστεία Qing, 18ος αι. μ.Χ. Δωρεά Γεωργίου Ευμορφόπουλου.
Η τεχνολογία του αγγείου είναι εξαιρετικά σπάνια, ως προς την ένθεση σεντεφιού σε μαύρη λάκκα, πάνω σε επιφάνεια πορσελάνης. Οι τεχνολογικές πρωτοτυπίες σε συνδυασμό με τον περιβαλλοντικό παράγοντα και τη γήρανση των υλικών, συντέλεσαν στην αποκόλληση και απολέπιση της λάκας. Εντονότερη αποκόλληση του διακοσμητικού στρώματος λάκας από την επιφάνεια της πορσελάνης, εντοπίστηκε κυρίως στο χείλος και στη βάση του αγγείου. Το αντικείμενο παρουσίαζε έντονη επικάθιση ρύπων, κατά το παρελθόν η επιφάνεια της λάκας είχε επικαλυφθεί με οργανικό βερνίκι πιθανότατα κοπαλίου. Το βερνίκι παρουσίαζε έντονη φωτοχημική αλλοίωση με αποτέλεσμα τη μεταβολή της ανακλαστική ικανότητας και του χρώματος του.
Η συντήρηση του αντικειμένου επέβαλε τη μελέτη της τεχνολογίας του, έτσι ώστε να κατανοηθεί ο μηχανισμός διάβρωσης, όπου συντέλεσε στην αποδυνάμωση της συνοχής της διακοσμητικής επιφάνειας με τον φορέα του αγγείου.
Η μελέτη μικροτομών στο πολωτικό μικροσκόπιο ανέδειξε την στρωματογραφία της διακοσμητικής επιφάνειας. Στην επιφάνεια της πορσελάνης έχει αρχικά εφαρμοστεί στρώμα προετοιμασίας γύψου με συνδετικό υλικό τη λάκα, το στρώμα αυτό ήταν άκαμπτο και αδιάβροχο. Πάνω σε αυτήν την προετοιμασία, παρατηρήθηκαν τρία κύρια στρώματα διαφορετικής κοκκομετρίας όπου αποδίδουν το σώμα της καφέ/μαύρης λάκας. Τα δύο επάλληλα στρώματα μαύρου χρώματος είναι παρόμοιας σύστασης αλλά διαφοροποιούνται ως προς την κοκκομετρία. Πάνω στο στρώμα μικρότερης κοκκομετρίας εφαρμόζονται τα ένθετα διακοσμητικά στοιχεία όπως (σεντέφι και μεταλλικά ελάσματα). Η τελευταία επίστρωση είναι από άχρωμο στρώμα λάκας, που πλαισιώνει και σταθεροποιεί τα ένθετα στοιχεία και προσδίδει λάμψη στην επιφάνεια κατόπιν διαδικασίας στίλβωσης.
Για τη σταθεροποίηση του αντικειμένου κρίθηκε αναγκαία η τοπική στερέωση και συγκόλληση των αποκολλημένων τμημάτων λάκας. Κατόπιν βιβλιογραφικής έρευνας και εφαρμογή πιλοτικών δοκιμών, επιλέχτηκε η καταλληλότερη μέθοδος συντήρησης. Η στερέωση και σταθεροποίηση των αποκολλημένων τμημάτων επιτεύχθηκε με την εφαρμογή Paraloid B72 20% σε ακετόνη (ακρυλικού πολυμερούς), η ενεργοποίηση της ρητίνης και συγκόλληση των αποκολλήσεων έγινε μετά από 24 ώρες με θερμαινόμενη σπάτουλα. Ο καθαρισμός της επιφάνειας έγινε με εμποτισμένη μπατονέτα σε διάλυμα απιονισμένου νερού με ουδέτερο σαπούνι Vulpex 5%, η πλήρης αφαίρεση των υπολειμμάτων του διαλύματος έγινε με αιθανόλη 100%. Για τη διατήρηση της ιστορικής αξίας της επέμβασης το βερνίκι δεν αφαιρέθηκε πλήρως αλλά διατηρήθηκε ένα λεπτό ενιαίο στρώμα που δεν επηρεάζει αισθητικά την επιφάνεια της λάκας.
https://www.benaki.gr/index.php?option=com_events&view=event&id=5579&Itemid=163&lang=el
The Conservation of the Chinese Object of February
The year 2017 was dedicated to cultural exchanges between Greece and the People’s Republic of China. The Benaki Museum exhibits artifacts from its collection of Chinese art in a specially-commissioned showcase, one for each month.
Porcelain vase with white glaze and dark brown lacquer coating inlaid with incised pieces of mother-of-pearl and metallic elements forming lakeside landscape with islands, a pavilion, a boat, bamboo groves and figures of men. China, Jiangxi province, Jingdezhen. Qing dynasty, AD 18th c. Donated by George Eumorfopoulos.
The use of mother-of-pearl and metal inlays into black lacquer are extremely rare on porcelain artifacts. Such experimentations with various materials and after natural ageing the lacquer layer developed flaking from porcelain substrate. Examination of micro section of lacquer revealed that the decoration layer was laid on ground preparation and the lacquer layers were consisting by three different granulometry levels. On past treatment a historical varnish (copal) applied on the surface of the lacquer which has been photochemical oxidized by ageing.
The stabilization of the deterioration mechanism could be achieved with conservation treatment. For the consolidation of the lacquer’s flacking was used Paraloid B72 20% in acetone, the consolidant was energised by heated spatula. The surface dirt, residues and part of the oxidized varnish were removed by the chemical cleaning (by cotton swabs moisturised with distilled water and 5% vulpex). An aesthetical accepted patina layer of copal varnish was preserved for historical reasons.
https://www.benaki.gr/index.php?option=com_events&view=event&type=&id=5580&Itemid=559&lang=en
Ισλαμικό δοχείο 19ου αιώνα | Islamic bottle 19th century
Το δοχείο με πώμα, προέρχεται από την Κιουτάχεια, και είναι πιθανότητα κατασκευασμένο στα τέλη του 19ο αιώνα με τη μέθοδο της μήτρας. Το δοχείο είχε υποστεί παλαιότερη προσπάθεια συντήρησης λόγω σπασίματος και είχε συγκολληθεί στο λαιμό, ενώ στο πώμα είχε προστεθεί ένα νέο ξύλινο στέλεχος στο εσωτερικό του, πάνω στο οποίο ήταν στερεωμένα με κόλλα τα κομμάτια του. Η εφυάλωση του ήταν σχετικά αδύναμη και για το λόγο αυτό, είχε αρκετές απολεπίσεις. Στην επιφάνεια του υπήρχε λεπτό στρώμα επικαθήσεων και μικρές ποσότητες κεριού. Αρχικά έγινε αφαίρεση των παλιών υλικών συγκόλλησης καθώς και του ξύλινου στελέχους του πώματος και ακολούθησε προσεκτικός μηχανικός και χημικός καθαρισμός όλων των θραυσμάτων του αντικειμένου. Στη συνέχεια έγιναν οι απαραίτητες συγκολλήσεις και ακολούθησαν οι συμπληρώσεις, οι οποίες στο πώμα, λόγω των απωλειών, ήταν εκτεταμένες. Τέλος η αισθητική αποκατάσταση έγινε με ακρυλικά χρώματα και σύμφωνα με τα χρώματα και τον διάκοσμο του αντικειμένου.
This bottle with a lid which originates from Kutahya was probably cast at the end of the 19th century using a matrix. There was a previous fracture and repair on the neck of the object. The lid had a wooden core to which its three ceramic pieces were affixed with adhesive. The enamel glaze was quite fragile and for that reason had suffered some loss. The surface had a thin layer of accretions, surface dirt and a little wax. Initially the object was dismantled by removing the old adhesive and the wooden core. Further treatment included careful cleaning of the shards by mechanical and chemical means. The object was reassembled by bonding and the areas of loss filled, which in the case of the lid were extensive. Finally, retouching was undertaken in accordance with the colours and the decoration of the bottle.
Γυάλινα αρνητικά | Glass plate negatives
Τα γυάλινα αρνητικά είναι γυάλινες πλάκες με επίστρωση μείγματος κολλοδίου ή ζελατίνης και φωτοευαίσθητων αλάτων αργύρου. Παρόλο που το γυαλί διαθέτει ιδιότητες που το καθιστούν κατάλληλο για υπόστρωμα, όπως η αντοχή του στα διαδοχικά στάδια χημικής επεξεργασίας και η σταθερότητα των διαστάσεων κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες περιβάλλοντος, τα γυάλινα αρνητικά παρουσιάζουν μειονεκτήματα κατά τη χρήση τους λόγω του βάρους, του όγκου, της ευθραυστότητας, καθώς και των δυσκολιών για την ασφαλή μεταφορά και αποθήκευσή τους. Συνήθεις φθορές των γυάλινων αρνητικών είναι, η εμφάνιση κατόπτρου λόγω της αντίδρασης των ελευθέρων ριζών του αργύρου της εικόνας με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας, ραγίσματα και σπασίματα, απώλειες της φωτοευαίσθητης επίστρωσης και του γυαλιού, εκδορές και δαχτυλιές, καθώς και η αποκολλήσεις της φωτοευαίσθητης επιφάνειας από το γυαλί. Βασικές επεμβάσεις συντήρησης είναι η απομάκρυνση επιφανειακών ρύπων από την πλευρά της εικόνας, ο καθαρισμός του γυάλινου υποστρώματος με διαλύτες και η αφαίρεση υπολειμμάτων κόλλας και cello-tape που μπορεί να έχουν χρησιμοποιηθεί για την επανένωση των σπασμένων αρνητικών. Τέλος, η φύλαξή τους γίνεται είτε σε σταυροειδείς φακέλους αρχειακών προδιαγραφών, είτε σε ειδικές θήκες που κατασκευάζονται από χαρτόνι στην περίπτωση σπασμένων αρνητικών.
Glass plate negatives are glass plates coated with a mixture of collodion or gelatine and light-sensitive silver halide salts. Glass presents dimensional stability under all environmental conditions and endurance to the successive chemical processing stages, making it a fine support medium. However due to their weight, volume and brittleness, glass plate negatives present several disadvantages regarding their safe moving and storage. Some of the usual damages they present are mirroring, cracking and breakage of the glass support, emulsion and glass losses, scratches and fingerprints, detachment of the emulsion from the glass. Basic conservation treatments are the surface cleaning of the emulsion and the glass support with the usage of solvents and the removal of adhesive residues and tapes used in the past for withholding broken parts. Finally they are stored in either archival four-flap envelopes or in special cases constructed from archival boards in the case of cracked or broken glass plate negatives.
Art in Intensive Care!
Μεταξωτή ποδιά | Silk apron
Η διακοσμημένη με φυτικά θέματα μεταξωτή ποδιά είχε υποστεί αποδυνάμωση των ινών και απώλεια της συνοχής του υφάσματος και έφερε πολλαπλές τσακίσεις εξαιτίας του ακατάλληλου, κατά το παρελθόν, τρόπου αποθήκευσής της. Στις θέσεις στερέωσης των ταινιών πρόσδεσης διαπιστώθηκε η ύπαρξη παλαιότερης επέμβασης, η οποία είναι πιθανό να αποσκοπούσε στην τροποποίηση των διαστάσεών της ποδιάς. Η επιφάνεια καθαρίστηκε πρώτα μηχανικά, με χρήση ηλεκτρικής σκούπας (vacuum cleaning), ρυθμιζόμενης έντασης απορρόφησης, στην οποία είχαν προσαρμοστεί ειδικά ακροφύσια. Στις ταινίες πρόσδεσης, αφού αποσυνδέθηκαν από την ποδιά, έγινε υγρός καθαρισμός και επιπεδοποίηση, ενώ η ίδια εργασία για το κεντρικό τμήμα της ποδιάς έγινε στις θέσεις των τσακίσεων και των φθορών με ελεγχόμενη εφαρμογή ατμού (Ultrasonic Humidifier). Η μερική αποσύνδεση τμήματος κατά μήκος του άνω άκρου της ποδιάς ήταν απαραίτητη προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στην πίσω πλευρά του μεταξωτού υφάσματος. Μέσω του ανοίγματος που δημιουργήθηκε τοποθετήθηκαν, ανάμεσα στην μεταξωτή πρόσοψη και στην βαμβακερή φόδρα, κατάλληλα προετοιμασμένα μεταξωτά υφάσματα υποστήριξης τα οποία στερεώθηκαν περιμετρικά, στην πίσω πλευρά του μεταξωτού υφάσματος, με μονόκλωνη μεταξωτή κλωστή βαμμένη, με βαφές Ciba-Geigy, στην κατάλληλη απόχρωση. Ακολούθησε η σύνδεση του άνω άκρου της ποδιάς και η επανατοποθέτηση των ταινιών πρόσδεσης.
This beautiful, decorated with floral motifs silk apron, had suffered heavily due to inappropriate storage. The silk threads had lost their strength and signs of wear were obvious in many areas. Rough folding had also lead to the formation of numerous creases. An old intervention was recorded along the top edge; where the straps were sewn onto the apron and it is presumed that this was done at some point, in order to modify the size of the garment. Accumulated dirt was removed from both sides of the apron using a vacuum of adjustable suction force, mounted with suitable nozzles. The straps were then removed, washed and flattened separately. Worn areas and creases were flattened by means of an Ultrasonic Humidifier providing controlled steam. Access to the reverse side of the silk fabric was considered necessary in order to sufficiently support the worn areas and for this to be achieved, the upper edge of the apron was partially unstitched. Appropriately prepared silk pieces of fabric were used as support. They were inserted between the front, silk part of the apron and the cotton lining, and sewn onto the back of the front piece using silk, single thread, yarns which had first been colored to match the fabric, using Ciba – Geigy textile dyes. Finally the opening along the top part of the apron was closed and the straps were stitched back into place.
Τρεις μορφές ‘ξαναβλέπουν’ το φως | Three figures are brought to light
Η υπέρυθρη ανακλαστογραφία, μια από τις σημαντικότερες μη- καταστρεπτικές μεθόδους εξέτασης ζωγραφικών έργων, είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των συντηρητών καθώς επιτρέπει την ανίχνευση αρχικών ζωγραφικών στρωμάτων που έχουν καλυφθεί από μεταγενέστερες επεμβάσεις. Η μέθοδος προσφέρει ανεκτίμητες πληροφορίες που αξιοποιούνται κατά τη συντήρηση, συχνά συμβάλλοντας στην αποκατάσταση της εικονογραφίας.
Η περίπτωση του τριπτύχου είναι χαρακτηριστική. Οι τρείς μορφές αγίων που κοσμούσαν την κάτω ζώνη του κεντρικού τμήματος είχαν σημαντικά φθαρεί και σε παλαιότερη προσπάθεια ‘καλλωπισμού’ του, καλυφθεί εξολοκλήρου με καστανό χρώμα. Πολλά επίσης από τα περιγράμματα των προσώπων και ορισμένες λεπτομέρειες της σύνθεσης, όπως τα σκεύη του τραπεζιού στη σκηνή της Φιλοξενίας του Αβραάμ, είχαν τονισθεί με μαύρο.
Μετά την απομάκρυνση των επιζωγραφίσεων και παρά την αποσπασματική διατήρησή τους οι μορφές των Τριών Ιεραρχών συμπληρώνουν πλέον αρμονικά τη σύνθεση και επιτρέπουν την ορθότερη ανάγνωση του ιδιαίτερα διακοσμητικού αυτού έργου.
Infrared reflectography, one of the most important forms of non-invasive examination of paintings, is a very useful tool in the hands of conservators often revealing original paint layers that have been covered by latter interventions. The technique provides invaluable information which is exploited during conservation treatment and significantly contributes towards the restoration of the iconography.
This triptych provides a good example. The three busts, originally set in the lower tier of the central leaf, had been severely damaged and then covered with a thick layer of brown paint. Many outlines of the faces and certain details, such as the bowls and the vessels standing on the table in the scene of the Hospitality of Abraham, had also been highlighted in black at that time.
After the removal of the repaints and despite the fragmental state of the busts, the Three Hierarchs, complete the synthesis in a harmonious manner and provide a better understanding of this highly decorative work.
Προετοιμασία για την έκθεση του Γ. Τσαρούχη | Preparation for the Tsarouchis exhibition
Το Τμήμα Συντήρησης προετοιμάζεται για την έκθεση Γιάννης Τσαρούχης: Εικονο-γράφηση μιας αυτοβιογραφίας (1940–1989). Το δεύτερο μέρος της ενότητας Εικονογράφηση μιας αυτοβιογραφίας εγκαινιάζεται στις 15 Δεκεμβρίου 2016, στον ισόγειο εκθεσιακό χώρο του Κτηρίου της οδού Πειραιώς. Μικτή ομάδα συντηρητών έχει ήδη ολοκληρώσει τον προληπτικό έλεγχο των εκθεμάτων, ενώ 129 έργα, σε επόμενο στάδιο, εντάχθηκαν στο πρόγραμμα συντήρησης των εργαστηρίων καθώς κρίθηκε ότι έχρηζαν φροντίδας. Έχει φτάσει σχεδόν η ώρα για την ανάρτηση των έργων στον εκθεσιακό χώρο και η ομάδα μας, δουλεύοντας σε στενή συνεργασία με την επιμελήτρια, την υπεύθυνη σχεδιασμού, τα μέλη της τεχνικής υποστήριξης του μουσείου και τους μεταφορείς, θα φροντίσει για τον άριστο χειρισμό των έργων.
The Conservation Department is preparing for the exhibition Yannis Tsarouchis: Illustrating an autobiography (1940–1989). The second part of the theme Illustrating an autobiography will be opening on December 15th 2016, in the Pireos Street Annex. Our team has already gone through the condition checking of the exhibit and has included 129 works – found to be in need of treatment – in the conservation programme. It is now almost time for installation so, we will be working closely with the curator, the designer, the museum technical staff and logistics, ensuring that all works during transport, installation and display will be handled in a conscientious manner.
http://www.benaki.gr/index.asp?lang=en&id=202020001&sid=2126
Ακρόπρωρο | Figurehead
Τελευταίος (;) προορισμός για την ολόγλυφη, γυναικεία μορφή – άλλοτε ακρόπρωρο, σήμερα διακοσμητικό γλυπτό ιδιωτικής συλλογής – τα εργαστήρια συντήρησης του μουσείου Μπενάκη, όπου κατέπλευσε οδικώς, τον Ιανουάριο του 2015 για να λάβει εξειδικευμένη θεραπεία. Σε φυσικό σχεδόν μέγεθος, κατασκευασμένη από μονοκόμματο κορμό πεύκου, με πρόσθετα τα δύο χέρια και τα άκρα του ενδύματος που ανεμίζουν, η πλωριά, ζωγραφιστή φιγούρα ταξίδεψε για πολλές δεκαετίες, σύμβολο και καλοτυχία για το καράβι, τους ανθρώπους και τα φορτία του. Πλήθος φθορές, απώλειες, σπασίματα, φροντισμένες ή πρόχειρες επιδιορθώσεις και επάλληλα στρώματα επιζωγραφίσεων, σύγχρονα με κάθε επισκευή και βάψιμο του σκαριού, μαρτυρούν τον πολυκύμαντο βίο της και την έννοια του καραβοκύρη να την διατηρεί αξιόπλοη, όσο γίνεται άφθαρτη στο χρόνο. Μέχρι και 11 ζωγραφικά στρώματα εντοπίσθηκαν κατά τη διάρκεια των εργασιών συντήρησής της, σε ποικιλία αποχρώσεων, ταιριαστών με το γούστο κάθε εποχής. Οι τρεις, πιο πρόσφατες από τις επεμβάσεις (γαλάζιοι, ροζ, χρυσαφί και ασημένιοι τόνοι στα ενδύματα και τα μαλλιά και οι συνδέσεις με βιομηχανικά καρφιά) θα πρέπει να χρονολογηθούν στο δεύτερο μισό του 20ου αι., ενώ είναι άγνωστο πότε ακριβώς και γιατί αποκαθηλώθηκε το «ακροστόλιον» από το σκαρί του, για να τραβηχτεί οριστικά στη στεριά. Απαιτήθηκαν περισσότερες από 1000 ώρες συντήρησης και αποκατάστασης με αξιοποίηση του συνόλου σχεδόν του εξοπλισμού του εργαστηρίου, ενώ 6 συντηρητές, πεπειραμένοι και εκπαιδευόμενοι, αφιέρωσαν τη σκέψη, τις προσπάθειες και τα δικά τους μέσα, σε μια πολύμηνη διαδικασία, αντάξια ίσως σε όγκο με την παλιά φροντίδα, πάμπολλων, άγνωστων χεριών. Αυτή τη φορά, οι εργασίες περιελάμβαναν: μελέτη της σύνθετης στρωματογραφίας σε μικροδείγματα, σταθεροποίηση του ξύλου, στερέωση της προετοιμασίας και της ζωγραφικής, μηχανική αφαίρεση επιζωγραφίσεων μέσω μικροσκοπίου σε βάθος μέχρι και 8 επάλληλων στρωμάτων, αποσύνδεση επιμέρους τμημάτων, απομάκρυνση των νεότερων καρφιών και σταθεροποίηση των σωζόμενων αρχικών, επανασύνδεση μελών και σπασμένων τμημάτων και τεκμηρίωση των διαδικασιών. Η μουσειακή αισθητική αποκατάσταση, με δεδομένες τις εκτεταμένες απώλειες ή και τον εντοπισμό σπαραγμάτων μόνο από τα αρχικά χρώματα, αποδίδει μοιραία το γλυπτό με αρκετές επιφάνειες εκτεθειμένου ξύλου, με μεγαλύτερη όμως συνέπεια ως προς τη σύλληψη του λαϊκού τεχνίτη για τη νεανική, γυναικεία μορφή, που είναι και η επικρατέστερη στα νεότερα ακρόπρωρα: ζωηροί τόνοι στη φορεσιά (πορτοκαλί, ώχρα, πράσινο, κόκκινο και σκούρο μπλε) ωχρορόδινο δέρμα, τα δυο χέρια κοσμημένα με περικάρπιο, το αριστερό κινημένο, να δείχνει την πορεία ευθεία μπροστά, όμορφο πρόσωπο, κατάμαυρα κυματιστά μαλλιά, πιασμένα με ταινία, το χρώμα των ματιών -δυστυχώς- οριστικά χαμένο. Επόμενο, σύντομο ταξίδι της, η οίκαδε επιστροφή. Καλό της κατευόδιο…
Final (?) destination for the wood carved feminine figure – once a figurehead, now a decorative statue in a private collection – the conservation laboratory of the Benaki Museum, where it arrived in need of urgent treatment, in January 2015. Almost life sized, constructed of a single pine log, with the addition of the arms and the edges of the fluttering dress, this painted figure an adornment to the keel has traveled the seas for many decades, a symbol of good fortune for the ship, the crew and its cargo. Numerous wears and fractures, tentatively or flimsily repaired and successive layers of color, contemporary to each repair and re – painting of the ship, bear proof of the figures rough life and the painstaking efforts of the ship master to keep her seaworthy and, if possible, indestructible in time. Up to eleven paint layers were detected during conservation treatment, spanning in color to fit the taste of each era. The three, most recent, interventions (scarlet, pink, gold and silver shades on the draperies and the hair as well as the strengthening of joints with industrially made nails) date from the second half of the 20th c., while it still remains unknown when and why this adornment was detached from the keel, to land permanently ashore. More than 1000 hours of treatment and restoration, exploitation of most of the laboratories equipment and the joint efforts of a team of six conservators – seniors and interns – was necessary. The procedure which took many months to complete will hopefully prove worthy to the efforts of the myriad of unknown hands that took care of Her in the past. The treatment involved: meticulous study of the stratigraphy of the paint films for which the preparation of micro samples was required, stabilization of the wood, consolidation of the ground and the paint layers, mechanical removal of up to eight subsequent layers of overpaintings, detachment of certain wood members, removal of the contemporary nails and stabilization of the old ones, re-joining of the parts and documentation of the procedure. The restoration, due to the extensive losses and the detection of only fragments of the initial colors, has lead to a sculpture with extensive areas of revealed bare wood but more consistent to the intention of the folk craftsman and his perception regarding the young female figure which is the one prevailing in figureheads of latter years: lively shades for the draperies (orange, ochre, green red and dark blue), ochre-reddish skin, the hands adorned with bracelets, the left raised to indicate the tack ahead, a pretty face, black wavy hair held back with a ribbon, the color of the eyes – unfortunately – forever lost. Her next, short trip will be the return home. Farewell…
Παναγία Βρεφοκρατούσα | Virgin holding the Christ Child
Η τρίπτυχη εικόνα έχει κεντρικό θέμα την Παναγία Βρεφοκρατούσα «Ρόδο το Αμάραντο», ενώ τα δύο φύλλα φέρουν εσωτερικά παραστάσεις του Ιωάννη Χρυσοστόμου και του Αγίου Γεωργίου το αριστερό και του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Δημητρίου το δεξί. Οι εξωτερικές όψεις στις πόρτες διακοσμούνται με χοντροκόκκινο χρώμα και με παράσταση των συμβόλων του μαρτυρίου του Χριστού. Η εικόνα είναι ζωγραφισμένη με την τεχνική της αυγοτέμπερας, σε λεπτή προετοιμασία γύψου με ζωική κόλλα, πάνω σε ξύλινο φορέα με χρυσό κάμπο και κατά περιοχές με φύλλο ασημιού. Η εικόνα πλαισιώνεται με σκαλισμένη κορνίζα ενσωματωμένη στο ξύλινο υπόβαθρο όπου διακοσμείται με στιλβωτό χρυσό. Η εικόνα είχε συντηρηθεί παλαιότερα, με ακατάλληλη μέθοδο, γεγονός που είχε δημιουργήσει επιπρόσθετα προβλήματα στο έργο. Έτσι είχαν επικαλυφθεί αυθεντικά τμήματα της ζωγραφικής, ενώ για τη στερέωση των μεταλλικών συνδέσμων είχε χρησιμοποιηθεί εποξειδική ρητίνη. Η ζωγραφική καλυπτόταν από ελαφρά οξειδωμένο βερνίκι με τοπικά παλαιότερα έντονα οξειδωμένα βερνίκια και επικαθήσεις. Πραγματοποιήθηκαν λήψεις στο υπέρυθρο και υπεριώδες φάσμα, ακτινογραφίες, καθώς μελέτη της στρωματογραφίας της ζωγραφικής. Από την εξέταση του έργου προέκυψαν οι επεμβάσεις καθώς και το αρχικό σχέδιο του καλλιτέχνη το οποίο έχει γίνει με πινέλο. Από τη στρωματογραφική εξέταση της ζωγραφικής επιβεβαιώθηκε η τοπική ύπαρξη δύο ζωγραφικών στρωμάτων στην περιοχή των δύο χερουβίμ, καθώς στην εξωτερική πλευρά των δύο φύλλων. Το ξυλόγλυπτο πλαίσιο της εικόνας διατηρούσε δύο επάλληλες στρώσεις στιλβωτού χρυσού. Κατά την παλαιότερη συντήρηση του έργου, η τελευταία ζωγραφική στρώση είχε αφαιρεθεί και μόνο κάποια ίχνη αυτής μαρτυρούσαν την ύπαρξη της. Οι εργασίες αποκατάστασης του ξύλινου φορέα περιελάμβαναν την αφαίρεση των παλαιότερων συμπληρώσεων από κεριά και κόλλες, ενώ οι ρωγμές σταθεροποιήθηκαν με πολυβινυλική ρητίνη. Από τη ζωγραφική επιφάνεια αφαιρέθηκαν με χημικό τρόπο όλα τα παλαιότερα βερνίκια, οι επικαθήσεις, καθώς και όλες οι νεότερες επεμβάσεις. Έγιναν όλες οι απαραίτητες στερεώσεις και συμπληρώσεις της προετοιμασίας και του ζωγραφικού στρώματος και τέλος έγινε αισθητική αποκατάσταση και τοποθετήθηκε ακρυλική προστατευτική ρητίνη με ψεκασμό. Κύριος στόχος ήταν η συντήρηση και σταθεροποίηση της κατάστασης διατήρησης του έργου. Επιπλέον, διατηρηθήκαν και αναδείχτηκαν τα ιστορικά στοιχεία του έργου όπως η παρουσία δύο χρωματικών στρωμάτων όπου αυτά διατηρούνται μέχρι σήμερα.
The triptych icon representing the Virgin “the Unfading Rose with saints”, made by egg tempera on wood with gesso preparation, the background was decorated with gold gilding and on some areas with silver leaf. On the outer face of the door panels display a painted Greek cross framed by the inscription IC XC NI KA (Jesus Christ is victorious). On the inner face are figures of St. John Chrysostom and St. George (left) and St. Nicholas and St. Demetrios (right). On the main panel a carved frame, decorated with vegetal motifs encloses the representation of the Virgin and Child, in the iconographic type as the Unfading Rose. The icon had been restore in past treatment but with out stabilizing the preservation condition. The main problem in works of art, which have been restored in the past and need further conservation work, is the unknown nature of the conservation materials used. This article gives a detailed presentation of the methodology used to examine earlier conservation work on a Byzantine icon, using non-destructive methods (Ultra Violet and Infra Red photography, X-radiography) and describes the problems encountered in re-conserving this artefact. Knowledge of the conservation materials and conservation methods used in the past treatment were necessary in order to restore and stabilize the object.
Ελληνόπουλο υπερασπίζεται τον πληγωμένο πατέρα του | A young Greek boy defends his wounded father
H ελαιογραφία (αρ. ευρ. 9017) αντίγραφο έργου του Ary Sheffer, που ανήκει επίσης στο Μουσείο Μπενάκη, μεταφέρθηκε στο Εργαστήριο Συντήρησης Ζωγραφικών Έργων, καθώς παρουσίαζε προβλήματα ξήρανσης και παραμόρφωσης του καμβά υποστήριξης, εκτεταμένη ρωγμάτωση των στρωμάτων ζωγραφικής, οξείδωση του βερνικιού και συσσώρευση ρύπων στην επιφάνεια. Η φωτογράφηση του έργου στο υπέρυθρο και στο υπεριώδες φάσμα (IR/UVf) έδειξε τις μικρής έκτασης επιζωγραφίσεις. Το βερνίκι που κάλυπτε την ζωγραφική επιφάνεια αφαιρέθηκε με χημικό και μηχανικό τρόπο, ενώ κατά τον καθαρισμό αφαιρέθηκαν και οι επιζωγραφίσεις. Ο καμβάς, ενισχύθηκε με νέο ύφασμα πυκνής πλέξης. Τέλος αποκαταστάθηκαν χρωματικά οι φθορές της ζωγραφικής και το έργο καλύφθηκε με συνθετική ρητίνη προστασίας.
The painting (inv. no. 9017), a copy of Ary Sheffers original, also in the Benaki, was transferred to Paintings Conservation for treatment after condition assessment recordings which showed severe dryness and distortion of the canvas, expanding crack patterns, discoloration of the varnish coating and accumulation of surface dirt. Infrared and ultraviolet photography (IR/UVf) aided the detection of the small scale overpaintings. The painting was cleaned, by chemical and mechanical means, and over paintings were removed. A densely woven linen fabric, similar to the original, was used for the full support of the canvas. Missing parts were restored and a new varnish layer was applied.
Αποκατάσταση χρηματοκιβωτίου του 19ου αιώνα | Restoration of an antique ferrous hobnail safe.
Η συντήρηση και αποκατάσταση του σιδερένιου χρηματοκιβωτίου από το πρώην Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, αποτέλεσε για το εργαστήριο ένα έργο πρόκληση. Το αντικείμενο αποτελείται από πλεγμένα φύλλα σιδήρου διαφορετικού πάχους στερεωμένα με σιδερένια καρφιά που φέρουν διακοσμητικές φολίδες. Οι σημαντικότερες φθορές και τα προβλήματα διάβρωσης που παρουσίαζε το χρηματοκιβώτιο αντιμετωπίστηκαν σταδιακά με επιφανειακό καθαρισμό των επικαθήσεων και ρύπων (εξωτερικά και εσωτερικά), με μηχανικό και χημικό καθαρισμό των προϊόντων διάβρωσης του σιδήρου και σταθεροποίησή τους, με ανόπτηση και σφυρηλάτηση των μηχανικών καταπονήσεων και παραμορφώσεων που παρουσίαζε το μέταλλο καθώς και με τη συνολική προστασία της μεταλλικής επιφάνειας από το ατμοσφαιρικό περιβάλλον και την πιθανή επαφή με γυμνά χέρια.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην παραβιασμένη και κατεστραμμένη πόρτα του χρηματοκιβωτίου η οποία συμπληρώθηκε με νεότερα μεταλλικά και ξύλινα τμήματα τα οποία είχαν κατάλληλα μορφοποιηθεί και χρωματισθεί ακολουθώντας τις παλαιότερες τεχνικές κατασκευής. Επίσης αποκαταστάθηκε τεχνητά ο κρυφός μηχανισμός ανοίγματος της πόρτας όπως συνηθιζόταν σε αντίστοιχης χρήσης αντικείμενα.
This challenging project involved the restoration and conservation of an iron safe from the former Greek Postal Savings Bank. The safe consists of different thicknesses plaited iron sheets, fastened with a pattern of domed hobnails. The surface wear and the corrosion of the safe were dealt with in stages, which consisted of cleaning of accumulated dust, dirt and pollutants (externally and internally) followed by mechanical and chemical cleaning and stabilization of the iron corrosion products. Further treatment involved annealing and hammering of the distorted metal, as well as the complete protection of the metal surface from the atmospheric environment and probable contact with bare hands.
Particular emphasis was placed on the badly damaged door of the safe, which was repaired with new pieces of metal and wooden sections properly prepared and coloured, following the evidence of the original construction techniques. Furthermore, the secret mechanism of a sliding hobnail for opening the door was restored to operate in the usual manner of such purposely designed objects.
Παρασκευή και 13 σήμερα!! | Friday, The 13th today!!
Μπορεί τώρα να σας τρομάζει! Τις μέρες που θα έρθουν όμως θα σας γεμίσει νοσταλγία…
Το πρώτο στάδιο συντήρησης της κέρινης κούκλας ολοκληρώθηκε με τον καθαρισμό του προσώπου από τις επιζωγραφίσεις. Η αντιμετώπιση των φθορών του φορέματος θα πραγματοποιηθεί στο Εργαστήριο Συντήρησης Υφάσματος. Η κούκλα πρόκειται να εκτεθεί στο Μουσείο Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας το οποίο πολύ σύντομα θα ανοίξει τις πύλες του στο κοινό!!!
She may be scary now but the days to come she will make you feel nostalgia …
The removal of the overpainting of the wax doll, has been completed. The treatment of the dress will be carried out by the Textile conservation department. The doll will be exhibited in the new Toy and Childhood Museum which will soon open its doors to the public!!!
Τεχνολογική μελέτη μιας αιγυπτιακής μάσκας από τη συλλογή Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα | The Technological Examination of Ancient Egyptian Mask from Nikos Hadjikyriakos-Ghika Collection
Με αφορμή την επανέκθεση της συλλογής του Χατζηκυριάκου-Γκίκα στον ανακαινισμένο χώρο της οικίας-εργαστηρίου του καλλιτέχνη, συντηρήθηκαν όλα τα αντικείμενα της προσωπικής του συλλογής. Σημαντικό αντικείμενο της συλλογής ήταν και μία τρισδιάστατη αιγυπτιακή μάσκα (αρ. ευρ. ΠΧΓ.α_16) διαστάσεων 26,5 x 18,8 x 9 εκ. (ύψος, πλάτος, βάθος) η οποία είχε χρησιμοποιηθεί από το Χατζηκυριάκο-Γκίκα ως στοιχείο των ζωγραφικών του συνθέσεων. Επομένως η αιγυπτιακή μάσκα επιτελούσε διπλό σκοπό για τον καλλιτέχνη: ήταν διακοσμητικό αντικείμενο του εργαστηρίου του, αλλά και υλικό καλλιτεχνικής έμπνευσης. Για τις ανάγκες της συντήρησης της αιγυπτιακής μάσκας μελετήθηκε η τεχνολογία του αντικειμένου, ώστε να επιλεγεί η καταλληλότερη μέθοδος συντήρησης. Στη μελέτη των υλικών κατασκευής της μάσκας εφαρμόστηκαν, κυρίως, μη καταστρεπτικές μέθοδοι ανάλυσης και επιλεκτικά έγινε λήψη μικροδειγμάτων για την εφαρμογή καταστρεπτικών μεθόδων. Για την ταύτιση των ανόργανων χρωστικών χρησιμοποιήθηκε συνδυασμός αναλυτικών μεθόδων και επιφανειακά εφαρμόσθηκε φασματοσκοπία φθορισμού ακτίνων-Χ (XRF). Παράλληλα μελετήθηκαν εγκιβωτισμένες μικροτομές χρωματικού στρώματος σε πολωτικό μικροσκόπιο (PLM) και σε ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (SEM) με στοιχειακή ανάλυση EDS. Η φυσική ρητίνη, που κάλυπτε τοπικά τη ζωγραφική επιφάνεια, εξετάστηκε με τη μέθοδο της φασματοσκοπίας υπερύθρου με μετασχηματισμό Fourier (FTIR). Τέλος, για την τεκμηρίωση της κατάστασης διατήρησής του, το αντικείμενο φωτογραφίστηκε στο ορατό, υπέρυθρο και υπεριώδες φάσμα. Η μελέτη της τεχνολογίας του αντικειμένου πιστοποίησε τα υλικά κατασκευής, όπως το λινό ύφασμα, την προετοιμασία με γύψο αλλά και τη χρωματική παλέτα του καλλιτέχνη με την ανίχνευση του αιγυπτιακού μπλε, της κίτρινης σανδαράχης, των οξειδίων σιδήρου και του φυσικού ασβεστίτη, στοιχεία που αποτελούν αδιαμφισβήτητα τεκμήρια της γνησιότητας του αντικειμένου. Το οξειδωμένο βερνίκι που καλύπτει τοπικά τη ζωγραφική είναι η οργανικής σύστασης ρητίνη σανδαράχη (sandarac), της οποίας όμως η αυθεντικότητα ως αρχικού υλικού δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί, καθώς η ευρεία χρήση της εκτείνεται από τους αρχαίους χρόνους μέχρι την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης των συνθετικών ρητινών. Η ανίχνευση του αρσενικού σε όλη την επιφάνεια του αντικειμένου προέρχεται από απεντομωτικό υλικό παλαιότερης γενιάς, που πιθανότατα είχε χρησιμοποιηθεί κατά το παρελθόν για τις ανάγκες προληπτικής συντήρησης. Η καλά τεκμηριωμένη τεχνολογική εξέταση της αιγυπτιακής μάσκας συνέβαλε στην κατανόηση της κατασκευής του πολυσύνθετου αντικειμένου. Υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την επιλογή της μεθόδου συντήρησής του με κριτήρια τη διατήρηση των τεχνολογικών του στοιχείων, καθώς και την πληρέστερη ανάδειξη και σταθεροποίηση της ζωγραφικής επιφάνειας.
For the re-exhibition of Nikos Hadjikyriakos-Ghika collection in the renovated gallery, artist’s house-workshop, all artifacts and paintings of his personal collection were conserved. Among the significant objects of the collection was a three-dimensional Egyptian mask (inv. no. ΠΧΓ.α_16, h 26.5 x w 18.8 x d 9 cm). For the needs of conservation treatment and implementing the appropriate method, the technological features of the object were studied. Non-destructive analytical methods mainly applied, micro-samples were selectively taken for performing the destructive analytical methods. For the identification of inorganic pigments were used different analytical methods, such as fluorescence spectroscopy X-ray (XRF), pigments identification by polarizing microscope (PLM) and scanning electron microscopy (SEM-EDS analysis). The natural resin of the painted surface was examined by Fourier transform infrared (FTIR) spectroscopy. Finally, the photographic documentation of conservation treatment was in the visible, infrared and ultraviolet spectrum. The study of object’s technology certified elements such as linen fabric, plaster preparation and the colour palette after pigments identification. Egyptian blue, orpiment, iron oxides and natural calcite are the pigments used for the decoration of the mask and can confirm object’s authenticity. The oxidized varnish covering the painted surface was natural organic resin and its composition was identified as sandarac. The use of this resin starts from ancient times up to 1950. The detection of arsenic element across the surface of the object was specified as residue of older generation insect repellent probably used during past prevented conservation treatment. The well-documented technical study of Egyptian mask helped in the understanding of its technology which determined the conservation treatment both by preserving technological elements such as the varnish and by providing future stability for the Egyptian mask.
http://www.benaki.gr/index.asp?id=50401&lang=en&sid=877
Η Παναγία Βρεφοκρατούσα από τη συλλογή Βαλαδώρου | The Virgin and Child from the Valadoros Collection
Η εικόνα (αρ. ευρ. 46165) που προέρχεται από τα Επτάνησα και χρονολογείται γύρω στο 1700, είχε διαχωριστεί σε δύο μέρη με αποτέλεσμα να έχουν χαθεί σημαντικά τμήματα ζωγραφικής. Κατά τη συντήρηση στερεώθηκε η προετοιμασία, ενώθηκε ο ξύλινος φορέας, αποκαταστάθηκε η φυσική του καμπυλότητα και απομακρύνθηκε το οξειδωμένο βερνίκι, αποκαλύπτοντας την όμορφα κοσμημένη εσωτερική πλευρά του μαφορίου. Έγινε εκτεταμένη συμπλήρωση κατά μήκος της ρωγμής και αισθητική αποκατάσταση ενός τόνου.
Η εικόνα παρουσιάζεται στην έκθεση Ένας συλλέκτης στην Αθήνα του 20ου αιώνα: Η δωρεά Βαλαδώρου στο Μουσείο Μπενάκη, από 12/11/15 έως 24/01/16 στο κεντρικό κτήριο.
The icon (inv. no 46165) from the Ionian Islands, dating ca. 1700, was broken in two and had suffered severe losses of ground and paint film.
The conservation treatment included consolidation, the joining and restoration of the natural curve of the wooden panel and the removal of the old varnish coating which completely hid the beautifully ornamented inner side of the maforion. Losses along the vertical break were filled in and restored with single tone retouching.
The icon is temporarily displayed in the exhibition Collecting Art in 20th – Century Athens: The Valadoros Collection at the Benaki Museum from 12/11/15 to 24/01/16, main building.
Έτοιμος για το COPA AMERICA!!! | All Ready for COPA AMERICA!!!
Το Τμήμα Συντήρησης επηρεασμένο από το Copa America, αποφάσισε να αναρτήσει ένα θέμα για ποδοσφαιρόφιλους και όχι μόνο…
The Conservation Department inspired by the Copa America, would like to share a post of interest to Football fans and not only…
Ο αθλητής εισήχθη στα εργαστήρια σε άσχημη κατάσταση και έχοντας υποστεί ίσως και ανεπανόρθωτη ζημιά.
The athlete came to the workshop in a bad condition having suffered possibly irreparable damage.
Στα πλαίσια του «προγράμματος αποκατάστασης» ο ποδοσφαιριστής υποβλήθηκε άμεσα στις απαραίτητες εξετάσεις και επεμβάσεις…
During the “rehabilitation programme” the football player was submitted to all essential examinations and treatment…
οι οποίες -όπως είναι προφανές- στέφθηκαν με επιτυχία!!!
which have obviously been successful!!!
Στα χέρια των συντηρητών! Δαχτυλίδια In the hands of the conservators! Rings
Στα χέρια των συντηρητών!
Η νέα ποικιλόμορφη και με μεγάλο χρονολογικό εύρος συλλογή δαχτυλιδιών (δωρεά Karma Pippin) μόλις παρελήφθη από το προσωπικό του Εργαστηρίου Συντήρησης Μετάλλου. Στα αντικείμενα της συλλογής πρόκειται να πραγματοποιηθεί έλεγχος της κατάστασης διατήρησης, διερεύνηση των υλικών και της τεχνικής κατασκευής καθώς και οι απαραίτητες εργασίες συντήρησης με σκοπό την έκθεσή τους στο Μουσείο.
In the hands of the conservators!
This diverse Ring collection (donated by Karma Pippin) spanning an extensive chronological period, has just been received by the staff of the Metals Conservation Department.
The objects will be investigated in order to determine the material and manufacture techniques, assess the state of preservation and proceed with necessary conservation actions before their display in the Museums galleries.
Ένας καταπονημένος σταυρός | A badly-damaged cross
Συντήρηση ενός ιδιαίτερα καταπονημένου σταυρού, αρ. ευρ.: 46375, συλλογή Βαλαδώρου.
Ο ξυλόγλυπτος σταυρός ο οποίος χρονολογείται στα τέλη 16ου – αρχές 17ου αιώνα μ.Χ. είχε εμφανή τα σημάδια του χρόνου. Φέρει μαργαριτάρια, ένθετες γυάλινες πέτρες και ημιπολύτιμο λίθο και χυτό αργυροεπίχρυσο πλαίσιο το οποίο μιμείται συρματερή διακόσμηση.
Σκοπός των εργασιών ήταν η διερεύνηση της κατάστασης διατήρησης και η εκτέλεση των απαραιτήτων επεμβάσεων συντήρησης για την ασφαλή έκθεσή του.
Η μεταλλική επένδυση ήταν ιδιαίτερα καταπονημένη και φθαρμένη με σκισίματα, απώλειες και σε αρκετά σημεία ήταν πρόχειρα επισκευασμένη με μαλακές κολλήσεις οι οποίες και αυτές είχαν ρηγματώσεις. Η παρέμβαση με σιδερένια επικασσιτερωμένα ελάσματα και σιδερένια καρφιά αριστερά και δεξιά από το κάτω διάχωρο, θεωρήθηκε αισθητικά και στατικά ακατάλληλη. Περαιτέρω έλεγχος αποκάλυψε το σωζόμενο δέσιμο από κάτω, και ως εκ τούτου κρίθηκε απαραίτητη η αφαίρεσή των παλαιότερων παρεμβάσεων.
Επίσης εντοπίστηκε ποικιλία επικαθίσεων όπως αιθάλης, κεριών, παλαιότερων υλικών καθαρισμού, καθώς και συσσώρευση σκόνης και ρύπων, τα οποία είχαν αντιδράσει με τα ιόντα του χαλκού σχηματίζοντας προιόντα διάβρωσης. Οπτικά ανιχνεύθηκαν οξείδια, θειούχα και ανθρακικά προϊόντα του χαλκού και του αργύρου, οξικός χαλκός και σάπωνες χαλκού με επιβλαβή δράση. Όλα τα παραπάνω απομακρύνθηκαν με μηχανικό και χημικό καθαρισμό κατά τις διαδικασίες συντήρησης.
Conservation of a badly-damaged cross, inv. no.: 46375, Valadoros Collection.
This carved wooden cross dating back to the late 16th – early 17th century A.D., bears obvious signs of wear and tear. It has a cast silver gilt – frame which imitates wire filigree decoration, holds pin-mounted pearls, set glass beads and a semi-precious stone.
The aim of this project was to investigate its condition and to carry out any treatment required for it to be safely displayed.
The metal casing was particularly damaged, worn and distorted with splits, loss of material and in a number of places had been repaired with a soft solder which had also cracked. The intervention with tin-plated iron and nails to the left and right of the lower casing was considered aesthetically and statically inappropriate.
Furthermore, a considerable amount of dust and dirt had accumulated on the surface, as well as soot and wax accretions and deposits of old cleaning materials, which had reacted with copper ions forming various corrosion products. Visual examination showed copper and silver oxides, sulphides and carbonates, copper acetates, products of copper soaps with corrosive effects. All the above were removed by mechanical and chemical cleaning, during the conservation treatment.
Η προσωπογραφία βασίλισσας Βικτωρίας | The portrait of Queen Victoria
Στην ελαιογραφία με θέμα την προσωπογραφία της βασίλισσας Βικτωρίας, με αρ. ευρ. 43845, εφαρμόστηκαν βασικές οπτικές τεχνικές παρατήρησης με χρήση υπεριώδους και υπέρυθρου φάσματος, πριν την έναρξη των εργασιών συντήρησης. Το κύριο πρόβλημα του έργου ήταν η οξείδωση του προστατευτικού βερνικιού καθώς και η χαλάρωση του καμβά με αποτέλεσμα την αποτύπωση του περιγράμματος του τελάρου στη ζωγραφική επιφάνεια. Οι εργασίες συντήρησης που πραγματοποιήθηκαν περιελάμβαναν τη στερέωση του χρωματικού στρώματος, την επιπεδοποίηση του υποστρώματος, την περιμετρική ενίσχυσή του με νέο ύφασμα, την τοποθέτηση του έργου σε νέο τελάρο, την αφαίρεση του οξειδωμένου βερνικιού, την αισθητική αποκατάσταση και τέλος την προστασία της ζωγραφικής επιφάνειας με νέο βερνίκι.
Prior to conservation, the oil – painting of Queen Victoria (inv. no. 43845) was examined through visual observational techniques in the ultraviolet and infrared spectrum.
The main problems identified were the oxidation of the protective varnish and sagging of the canvas which resulted in the projection of the wooden frame on the painted surface.
The conservation procedures involved consolidation of the paint layer, flattening of the substrate, perimetric reinforcement with a new fabric, mounting in a new frame, removal of the oxidized varnish, retouching and finally protection of the painted surface with a new varnish.
Η εικόνα της Υπαπαντής από τη συλλογή Βαλαδώρου | Conservation of the Presentation of Christ from the Valadoros Collection
Στην εικόνα της Υπαπαντής (αρ. ευρ. 46217) από τη συλλογή Βαλαδώρου, εφαρμόστηκαν, πριν τη συντήρηση, βασικές αναλυτικές τεχνικές όπως παρατήρηση σε μήκη κύματος από το υπεριώδες μέχρι το κοντινό υπέρυθρο (365-1100nm) και λήψη, επεξεργασία και παρατήρηση δειγμάτων χρωματικού στρώματος. Οι εργασίες συντήρησης περιελάμβαναν τη στερέωση του χρωματικού στρώματος, την αφαίρεση του οξειδωμένου βερνικιού, συμπληρώσεις προετοιμασίας σε επιλεγμένες περιοχές και αισθητική αποκατάσταση
In the icon of the Presentation of Christ (inv. no 46217) originating from the Valadoro’s Collection, basic analytical techniques such as: observation under selected wavelengths of light, from the ultraviolet to the near-infrared (365-1100nm) and sampling and examination of paint layers, were carried out prior to planning the conservation treatment scheme. The actual treatment included the consolidation of paint film, the removal of the oxidized varnish coating, the filling in of selected areas and restoration.
Συντήρηση της εικόνας της Γέννησης του 15ου αιώνα | Conservation of the Nativity (15th c.)
Η συντήρηση της εικόνας της Γέννησης (Volpi) Αρ. Ευρ. 48714, Κωνσταντινουπολίτη ζωγράφου, του α’ τετάρτου του 15ου αι., από τη συλλογή Ανδρεάδη, ολοκληρώθηκε στα εργαστήρια, το 2012 με αφορμή την παρουσίασή της στην έκθεση Ουρανός και γη. Η τέχνη του Βυζαντίου από τις ελληνικές συλλογές.
Πέραν της σταθεροποίησης των χρωματικών στρωμάτων και της αφαίρεσης πολλαπλών στρωμάτων βερνικιών, που αλλοίωναν το έργο σε μεγάλο βαθμό, οι εργασίες επικεντρώθηκαν στην συστηματική μελέτη, καταγραφή και τελικώς στην αφαίρεση μέρους των πολλαπλών επεμβάσεων συμπλήρωσης που είχαν γίνει, σε διάφορες εποχές.
Η χρωματική και συνθετική αποκατάσταση της παράστασης, έγιναν με σεβασμό στην αρχική πρόθεση του ζωγράφου, με δεδομένη επίσης και την πορεία του έργου στο χρόνο. Σε εξέλιξη βρίσκεται η καταγραφή της τεχνικής και η ανάλυση των υλικών κατασκευής της εικόνας σε συνεργασία με το Διαγνωστικό Κέντρο Έργων Τέχνης του Ιδρύματος Ορμύλια.
The conservation of the Nativity (internationally known as the Volpi Nativity) Inv No. 48714, work of a Constantinopolitan artist of the first half quarter of the 15th c. from the Andreadis collection, was carried out and completed in 2012, on the occasion of its presentation in the exhibition Heaven and Earth. The art of Byzantium from Greek collections.
In addition to the extensive consolidation of paint film and the removal of successive layers of varnish coatings, which altered the painting significantly, the main bulk of work focused on the thorough study, recording and, in the end, partial removal of the successive fillings and over paintings, done during the various old conservation attempts.
Restoration was carried out primarily with respect to the artist’s intentions but also taking into account inevitable alterations and impact of time.
The recording of the technique and the analysis of the materials of the painting are still being carried out, in collaboration with the Art Diagnosis Center of the Ormylia Foundation.
Ελαιογραφία του Κ. Βολανάκη | K. Volanakis’ oil painting on canvas
Συντήρηση ελαιογραφίας σε μουσαμά, του Κ. Βολανάκη (ιδιωτική συλλογή).
Το έργο είναι ζωγραφισμένο με την τεχνική της ελαιογραφίας σε λεπτό καμβά και τοποθετημένο σε ξύλινο τελάρο. Ο καμβάς του έργου έφερε έντονα αποτυπώματα ορθογώνιου περιγράμματος προκαλώντας φουσκώματα και κρακελάρισμα της ζωγραφικής, κυρίως στην περιοχή της θάλασσας. Η ζωγραφική καλύπτονταν από ελαφρά οξειδωμένο βερνίκι και επικαθήσεις ρύπων, περιττωμάτων εντόμων, καθώς και υπολειμμάτων παλαιότερης ρητίνης που κάλυπταν τοπικά μέρος της ζωγραφικής. Στο κάτω τμήμα του έργου, προς τη δεξιά πλευρά του, δυο τρύπες μεσαίου μεγέθους είχαν αποκατασταθεί πρόχειρα.
Η φωτογράφηση του έργου στο υπέρυθρο και υπεριώδες φάσμα (IR/UVf) ανάδειξε στοιχεία όπως η μεγάλης έκτασης επιζωγραφίσεις κυρίως στον ουρανό και στη θάλασσα.
Το βερνίκι που κάλυπτε την ζωγραφική επιφάνεια αφαιρέθηκε με χημικό και μηχανικό τρόπο. Κατά το καθαρισμό αφαιρέθηκαν οι χρωματικές επιζωγραφίσεις και αναδείχτηκε η αρχική ζωγραφική επιφάνεια. Οι περιοχές του καμβά, που παρουσίαζαν φθορές όπως σχισίματα, αποκαταστάθηκαν τοπικά με υαλοΐνες και ακρυλικό γαλάκτωμα. Κατόπιν το έργο ενισχύθηκε με νέο λεπτό λινό ύφασμα πυκνής πλέξης και συνθετική κόλλα. Τέλος αποκαταστάθηκαν χρωματικά οι φθορές της ζωγραφικής και το έργο βερνικώθηκε με συνθετική ρητίνη.
Ο καθαρισμός της κορνίζας κρίθηκε αναγκαίος για την αποκατάσταση της αρχικής της εικόνας. Το βερνίκι που κάλυπτε την κορνίζα καθώς και οι επιπρόσθετες συμπληρώσεις καθώς και τα ακατάλληλα υλικά συγκόλλησης, αφαιρέθηκαν. Όπου κρίθηκε αναγκαίο κατασκευάστηκαν καινούργια πρόσθετα ανάγλυφα τμήματα από γύψο. Τέλος αποκαταστάθηκαν χρωματικά οι φθορές, και τα καινούργια τμήματα της κορνίζας και βερνικώθηκε με συνθετική ρητίνη.
Preservation of K. Volanakis’ oil painting on canvas (private collection).
The artwork is an oil painting on thin canvas, placed in a wooden frame. The canvas carried prints of rectangular contour causing bulges and crackles mainly visible in the sea area. The painting was covered with a slightly oxidized varnish and pollutants, insects’ excrements, as well as residues of older resin which partially covered the artwork. Furthermore, two medium-sized holes in the lower-right area of the painting had been previously roughly restored.
The images of the artwork in the infrared and ultraviolet spectrum (IR / UV) revealed extensive over-paintings mainly in the areas of the sky and sea.
The varnish that covered the painted surface was removed both chemically and mechanically. During the cleaning process the coloured over-paintings were removed and subsequently the original painted surface was revealed. Parts of the canvas that were torn were locally restored using fiberglass with acrylic emulsion.
Afterwards, the artwork was reinforced with a new, thin, tightly woven linen fabric and the application of a synthetic adhesive.
The cleaning of the frame was deemed necessary for the restoration of the original image. The varnish covering the frame as well as the older gap fillings and unsuitable adhesive materials were removed. Where needed, new additional embossed parts made of plaster were constructed. Finally, the damages and the new parts of the frame were colour touched and varnished with a synthetic resin.
Συντήρηση εικόνας, Παναγία Γλυκοφιλούσα | Conservation of the Virgin Glykophilousa
Η εικόνα είναι ζωγραφισμένη με την τεχνική της αυγοτέμπερας σε ενιαίο ξύλινο φορέα και τοποθετημένη σε ξυλόγλυπτη επιχρυσωμένη κορνίζα.
Σε ότι αφορά την κατάσταση διατήρησής της, παρατηρήθηκε ενεργή δράση ξυλοφάγων εντόμων τόσο στον φορέα όσο και στο πλαίσιο. Η προετοιμασία είχε καλή συνοχή με τα χρωματικά στρώματα, όχι όμως με το φορέα. Αποκολλήσεις της προετοιμασίας και απώλειες τμημάτων καταγράφηκαν σε όλη την επιφάνεια. Τα χρωματικά στρώματα, παρότι ακολουθούσαν τη ρωγμάτωση και παραμόρφωση της προετοιμασίας, διατηρούντο σε αρκετά καλή κατάσταση. Το χρυσό βάθος ήταν μεταγενέστερο των χρωματικών στρωμάτων. Μικρά τμήματα του αρχικού χρυσώματος είχαν διατηρηθεί μόνο περιμετρικά της κεφαλής της Παναγίας. Το νέο χρύσωμα έφερε στικτό διάκοσμο δηλωτικό των φωτοστεφάνων των μορφών. Η ζωγραφική καλύπτονταν από ιδιαίτερα οξειδωμένο παχύ στρώμα βερνικιού το οποίο έχει τοποθετηθεί σε δύο φάσεις και το οποίο αλλοίωνε αισθητικά το έργο.
Η κορνίζα παρουσίαζε εκτεταμένες απώλειες προετοιμασίας και χρυσώματος. Οι ενώσεις των τεσσάρων επιμέρους τμημάτων της ήταν πολύ χαλαρές και τα καρφιά στήριξής τους, έντονα οξειδωμένα.
Κατά τις επεμβάσεις συντήρησης εφαρμόστηκε αρχικά η μέθοδος του αζώτου για την απεντόμωση των ξύλινων τμημάτων. Στη συνέχεια έγινε εμποτισμός της προετοιμασίας με ακρυλικό γαλάκτωμα κατά μήκος των ρωγμών, κάτω από τις ανασηκωμένες περιοχές καθώς και στα όρια της προετοιμασίας και επιπεδοποίηση της με τοποθέτηση μικρών βαρών. Τα δύο στρώματα οξειδωμένου βερνικιού αφαιρέθηκαν με χημικό και μηχανικό τρόπο σε στάδια. Ξύλινο τμήμα της κάτω αριστερής γωνίας που είχε αποκοπεί από τον φορέα συμπληρώθηκε με επάλληλα, ορθογωνικής διατομής ξύλα balsa. Με σκοπό η τελική επιφάνεια της συμπλήρωσης να μοιάζει με εκείνη του φορέα, η όλη κατασκευή καλύφθηκε επιφανειακά με λεπτό φύλλο balsa το οποίο χρωματίσθηκε κατάλληλα. Προκειμένου να αποκατασταθεί η ενότητα της παράστασης, συμπληρώθηκαν ορισμένα κενά της προετοιμασίας με χρήση μείγματος microballoons και ακρυλικής ρητίνης. Αισθητική αποκατάσταση πραγματοποιήθηκε με σκόνες αγιογραφίας και PVA Inpainting Medium στα συμπληρωμένα τμήματα προετοιμασίας. Τέλος τοποθετήθηκε ακρυλικό βερνίκι με ψεκασμό.
The icon is painted with the egg tempera technique on a single-ply wooden support and placed in a woodcarved, gilded frame.
Insect infestation was recorded, active on both panel and frame. Although the cohesion between the ground and the paint film was good, the same did not apply between the wooden support and the ground where detachments and loss of parts were extensive. Although cracking and deformation of the paint film followed that of the ground, in general the colour layers were well preserved. The gilded background is a latter addition and only small parts of the original gilding were recorded around the Virgin’s head. The new gilding was elaborated with punch marks indicating the halos of the figures.The icon was covered with an intensely oxidized layer of varnish which had been applied in two phases, significantly altering the painting. The frame had undergone extensive losses of ground and gilding. The frame’s joints were loose and the supporting nails intensely oxidized.
The icon and frame were disinfestated using nitrogen. The ground was consolidated with an an acrylic dispersion which was applied along cracks, edges and under lifted areas which were then weighed down.
The two layers of the oxidized varnish were removed chemically and mechanically in subsequent stages. A wooden part of the lower left corner of the support, which was detached from the main body, was filled in with superposed, rectangular pieces of balsa wood. The restored area was topped with a thin layer of stained balsa imitating the tint of the wooden support. In order to restore the unity of the painting, selected lacunae of the ground were filled in using a mixture of microballoons and acrylic resin and then restored using powdered pigments and PVA Inpainting Medium. A new acrylic resin was finally applied by spray to the whole surface.
Συντήρηση οστέινης κινέζικης σπάθης και θήκης | Conservation of a Chinese bone sword and scabbard.
Το αντικείμενο αποτελείται από περίτεχνη σκαλιστή, με ζωγραφικά στοιχεία, οστέινη θήκη και λαβή στις οποίες σώζεται ξύλινη εσωτερική επένδυση και λάμα από κράμα σιδήρου και έλασμα από ορείχαλκο (φωτ.1).
Μετά την μακροσκοπική και μικροσκοπική εξέταση έγινε η καταγραφή της κατάστασης διατήρησης του αντικειμένου όπου εντοπίστηκαν τα παρακάτω προβλήματα:
Επικαθήσεις ρύπων, σκόνης και διαφόρων επιβλαβών συγκολλητικών υλικών από παλαιότερες επεμβάσεις, οι οποίες είχαν εισχωρήσει τοπικά στους σωληνίσκους και στο σπογγώδες οστό (φωτ.2). Το αντικείμενο έχει υποστεί μηχανικές καταπονήσεις, ρηγματώσεις και φθορές, θραύση και αποκόλληση τμημάτων όπως και απώλεια υλικού. Η μεταλλική λάμα φέρει οξείδια του σιδήρου.
Με σκοπό την ανάδειξη και την αποκατάσταση της μορφής του αντικειμένου και τη δομική και ιστορική του ακεραιότητα, ακολούθησαν οι εξής εργασίες συντήρησης:
Καθαρισμός των επικαθήσεων και αφαίρεση των υλικών από προηγούμενες επεμβάσεις(φωτ.3).
Συγκόλληση των αποκολληθέντων μερών της θήκης και λαβής με αντιστρεπτή ακρυλική κόλλα HMG B72. Συμπλήρωση των ρωγμών με μικροσφαιρίδια γυαλιού εμποτισμένα σε διάλυμα Paraloid B72, 30% κ.β. σε ακετόνη. Ακολούθησε αισθητική αποκατάσταση με ακρυλικά χρώματα.
Τα προϊόντα διάβρωσης του σιδήρου απομακρύνθηκαν με τη χρήση μηχανικών και χημικών μέσων και προστασία με μικροκρυσταλλικό κερί.
The object consists of a finely carved bone scabbard and hilt with painted elements, of which a wooden internal lining and a ferrous blade with a brass component, are preserved (photo 1). Following macroscopic and microscopic examination, the state of preservation of the object was recorded and the following problems were identified: pollutant and dust deposits, as well as other harmful adhesives from previous interventions had penetrated some of the tubes and the spongy bone (photo 2). The item suffered from wear, cracking and fractures, the detachment of parts as well as material loss. The metal blade had developed iron oxides.
In order to enhance and restore the shape of the object and its structural and historical integrity, the following conservation treatments were applied: The object was surface cleaned and deposits from previous interventions were removed (photo3). The detached parts were adhered using reversible acrylic glue HMG B72. The cracks were filled with glass microballoons in Paraloid B72, 30% in acetone then colour matched with acrylic colours.
Iron corrosion products were removed by mechanical and chemical means and protection was secured with the application of microcrystalline wax.
Μικρό κεραμικό πιάτο με εφυάλωση ισλαμικής προέλευσης | Small ceramic glazed plate of Islamic origin
Μικρό κεραμικό πιάτο με εφυάλωση ισλαμικής προέλευσης (Δωρεάς Ευκλείδη). Το αντικείμενο ήταν σπάσμενο και είχε και παλιές επεμβάσεις συντήρησης. Αρχικά έγινε χημικός και μηχανικός καθαρισμός. Ακολούθησε η συγκόλληση των θραυσμάτων και έπειτα η διαδικασία των συμπληρώσεων δύο μεγάλων τμημάτων που έλειπαν. Τέλος έγινε αισθητική αποκατάσταση σε χρωματικούς τόνους παραπλήσιους των αυθεντικών του αντικείμενου.
Small ceramic glazed plate of Islamic origin (Euclid’s donation) The plate was broken and carried old repairs. Initially, the item was chemically and mechanically cleaned, followed by assembly and bonding of the pieces. The two large lost fragments were gap filled and then retouched in hues almost similar to the original ones.
Συντήρηση αρχιτεκτονικών σχεδίων του William Bell Dinsmoor | The conservation of William Bell Dinsmoor’s drawings
Συνεχίζεται η συντήρηση αρχιτεκτονικών σχεδίων του William Bell Dinsmoor, που ανήκουν στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Τα σχέδια που χρονολογούνται από το 1930 έως το 1940, αφορούσαν σε αποτυπώσεις κτιρίων όπως η Πινακοθήκη και τα Προπύλαια, καθώς και στοιχείων της Ακρόπολης και του Παρθενώνα.
Αρκετά από τα σχέδια είναι σε κακή κατάσταση με σκισίματα, τσακίσεις κι ελλείποντα τμήματα που καθιστούν αδύνατη την πρόσβαση τους από τους μελετητές. Οι εργασίες περιλαμβάνουν μηχανικό καθαρισμό, επιπεδοποίηση, ενισχύσεις και συμπληρώσεις όπου είναι απαραίτητο. Μετά τη συντήρηση όλα τα σχέδια τοποθετούνται σε θήκες mylar ώστε να είναι ασφαλής η φύλαξή τους.
Η συντήρηση της συλλογής ξεκίνησε το 2010 και προβλέπεται να ολοκληρωθεί μέσα στο 2015.
The conservation of William Bell Dinsmoor’s drawings, is still in progress. These drawings date from 1930 to 1940, belong to the American School of Classical Studies and depict architectural buildings such as the National Gallery, the Propylaea as well as parts of the Acropolis and the Parthenon.
Several of these drawings are in poor condition with tears, creases and loss of material making them difficult to study.
Treatment includes dry surface cleaning, flattening, reinforcement and fillings where necessary. After treatment all the drawings are placed in mylar sleeves for storage and preservation.
The conservation of the collection began in 2010 and will be completed by 2015.
http://www.ascsa.edu.gr/index.php/news/newsDetails/dinsmoor-drawings-conserved
Μουσείο Μπενάκη | Τμήμα Συντήρησης 
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.